________________
૩૪
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે બ્રહ્મને “વી-૩ના', મીઢો અને બેપરવાહ કહ્યો છે. આ લક્ષણો મારા તો હાડમાં ઊતરી ગયાં છે.'
બાપુ જ્યારે સેવાગ્રામ રહેવા આવ્યા ત્યારે ક્યારેક બહારથી કોઈ એવી વ્યક્તિ આવે તો તેમને વિનોબા પાસે મોકલી આપે. પણ કોઈ મળવા જાય અને વિનોબા ખોદતા હોય કે વાંચતા હોય, તો પેલાને પૂછી લે કે, “કેમ આવવાનું થયું?'' હવે પેલા ભાઈ જો કહે કે, “બસ, આમ જ!'' અથવા તો ‘‘દર્શનાર્થે આવ્યો છું', તો પોતે પાછા પોતાના કામમાં લાગી જાય. પેલો માણસ રોષે ભરાઈને બાપુ પાસે જઈને કહે, “તમે કેવા અસભ્ય માણસ પાસે મોકલી આપ્યો? વાત કરવાનીય સભ્યતા તેમનામાં નથી.'
પરંતુ આવું અતડાપણું કે અસંગવૃત્તિ તે પ્રારંભિક સાધકાવસ્થાની એક ઢાલ છે. અંદરની બેઠક જ્યાં સુધી મેરુ સમી અચળ ના થઈ હોય ત્યાં સુધી કઠોર થવું પડે છે. ભૂદાનયાત્રામાં યુવાન સાથીઓને, ખાસ કરીને બહેનોને, એ હંમેશાં કહેતા,
મજબૂત થાઓ, સખત થાઓ, પેલા નાળિયેર જેવા! બહારનું કવચ તોડ્યું તૂટે ના તેવું અને છતાંય અંદરથી મૃદુલમીઠું!'
આશ્રમવાસ દરમ્યાન આ અંદરનો ગર્ભ મીઠો અને વધુ મીઠો, મૂદુ અને વધુ મૃદુ, ઉજજવળ અને વધુ ઉજજવળ બનતો જતો હતો. પ્રારંભકાળના સાથીઓને ભલે પ્રસાદીમાં નાળિયેરનું કઠણ કવચ મળ્યું, ઉત્તરકાળના સાથીઓને તો એવું મધમીઠું અમૃતજળ મળ્યું કે જે કોઈએ એનો સ્વાદ લીધો તે ધરાયો જ નહીં, ધરાયો જ નહીં!...