________________
૩૩
ભોભીતર પાંગરતું બ્રહ્મબીજ શકે. આપણને તો વિનોબાનું એક અલપઝલપ વાક્ય મળે છે, જે ઘણું બધું કહી જાય છે. “બાર વરસના એ પ્રયોગ-જીવનમાં અધ્યયન, અધ્યાપન તથા લેખન વગેરે કરવા ઉપરાંત ઉપાસના અને ધ્યાન આદિનો પણ ઘણો મોકો મળ્યો. તે પછી ચિત્તને કંઈક સમાધાન પ્રાપ્ત થયું.'' ... આ ‘સમાધાન' તે આપણું ચીલાચાલુ, સીધુંસાદું, આવતું-જતું, ચડતું ઊતરતું, પ્રવાહી, સસ્તું સમાધાન નહીં પણ ચિત્તની કાંઈક સમ્યફ સ્થિતિ, ચિત્તની કોઈક પરમ સામ્યવસ્થા, તેવો અણસાર આવે છે.
આ ગાળા દરમ્યાન ગૂઢ અનુભૂતિઓમાંથી પણ પસાર થવાનું બન્યું હશે તેવો અંદાજ બાપુ સાથેની વાતો પરથી આવે છે. પરંતુ પ્રભુપ્રાપ્તિની સિદ્ધિ તો સ્વયંસિદ્ધ હોય છે, તેને કોઈ બાહ્ય પ્રમાણપત્રની જરૂર રહેતી નથી. ૮૭ વર્ષની જીવનગંગા જ સિદ્ધ કરી આપે છે કે એ કયા બે કાંઠે વહી હશે!
વર્ધા આશ્રમમાં જ્યારે વિનોબા રહેતા હતા ત્યારે તેમનું સ્વરૂપ મસ્ત-ફકીર જેવું હતું. પોતાના અધ્યયનમાં ડૂખ્યા રહેતા, અથવા તો કોઈ કામમાં. મોટે ભાગે એકાંતવાસ જ પસંદ કરે. ઘણા તો એમનાથી ડરતા. ભૂદાનયાત્રાના વિનોબા અને આશ્રમના વિનોબામાં જાણે આસમાન-ધરતીને ફેર! પેલો ધગધગતો સૂરજનો ગોળો, તો આ પૂનમનો શીતળ ચાંદ! આ વાત તો વિનોબાએ પોતે જ કહી છે, ““મૂળે તો હું જંગલી જાનવર! પરંતુ ગાંધીજીએ જાનવરમાંથી માણસ તો બનાવ્યો, પણ ‘જંગલી' હજુ હું કાયમ છું. મારો જન્મ મૂળ કોંકણના જંગલમાં થયો હતો. વળી મને ઉપનિષદોમાં ‘બૃહદારણ્યક' ખૂબ ગમે છે. આરણ્યક એટલે સાદી ભાષામાં જંગલી. એમાં
મુ. વિ. ભા. - ૬
