________________
કેવલ્યપ્રાપ્તિ પછીનું પ્રબોધનપર્વ
પ૭ તિતિક્ષાની અત્યધિકતા ન સહન થતાં છેવટે મહાવીરથી તે જુદો પડે છે. એ બંને વચ્ચેના મતભેદમાં જવું અહીં અપ્રસ્તુત છે.
ત્યાર બાદ સોળ વર્ષ પછી બંનેની પાછી મુલાકાત શ્રાવસ્તીમાં થાય છે. તે દરમિયાન, ગોશાલક પણ જિનપદ ધારણ કરી આજીવિક સિદ્ધાંતને ઉપદેશતો ફરતો હોય છે અને જિન, કેવલી, અરિહંત, સર્વજ્ઞ વગેરે વિશેષણોથી ખ્યાતનામ થયો હોય છે. મહાવીર શ્રાવસ્તીમાં આવે છે ત્યારે ગોશાલક પણ ત્યાં જ હોય છે. એક વખતે ભિક્ષાર્થે આવેલા મહાવીરના શિષ્ય આનંદ મુનિને ગોશાલક કહે છે કે, “તારા ધર્માચાર્યને કહેજે કે મારી બદબોઈ કરીને મને છંછેડશો તો મારા તપના તેજ વડે હું તેમને બાળીને ભસ્મ કરીશ.'
આ સાંભળી ભયભીત આનંદ ઝટપટ પોતાના ઉતારે આવી ગુરુને વાત કરી પૂછે છે કે, ‘‘શું ગોશાલક તમને બાળી શકે ?''
પોતાના તપના તેજ વડે ગોશાલક ગમે તેને ભસ્મ કરી નાખવા સમર્થ છે, એ વાત સાચી છે. પણ મને એ બાળીને ભસ્મ ના કરી શકે, કારણ કે ક્ષમાના બળને લીધે અરિહંત ભગવંતોનું બળ અનંતગણું હોય છે. તેમને દારુણ દુઃખ પહોંચાડી શકે, પણ મારી ના શકે.''
આટલી વાતચીત થાય છે એટલામાં તો ગોશાલક પોતાના શિષ્ય પરિવાર સાથે આવી ચઢે છે અને સ્વયં ભગવાન સાથે વાદવિવાદમાં ઊતરે છે. મહાવીરના બીજા શિષ્યો ગોશાલકને રોકવા જાય છે તો તપના તેજથી એક જ પ્રહારે બાળીને ભસ્મ કરી નાખે છે. તે વખતે મહાવીર તેને વારવા જાય છે, તો તેમના વધ માટે તેજલેશ્યા કાઢે છે. પણ એ મહાવીરને કશી આંચ પહોંચાડી શકતી નથી બલકે ગોશાલકના જ શરીરમાં પાછી દાખલ થાય છે. આથી છંછેડાઈ કહે છે, “તું છ મહિનાના અંતે
