________________
૫૬
ભગવાન મહાવીર જ પોતાની ભૂલ સમજાય છે.
જમાલિએ જે રીતે જુદો ફાંટો કર્યો એ જ રીતે ગોશાલક નામના એક શિષ્ય “આજીવિક સિદ્ધાંત' સામે ધરી નવો સંપ્રદાય શરૂ કર્યો. જિનપદ પ્રાપ્ત કર્યા પછીના પરિભ્રમણમાં ગોશાલકના સિદ્ધાંતનું ખંડન કરી આજીવિકોપાસકોને તેમના માર્ગમાંથી છોડાવી પોતાના માર્ગમાં લાવે છે. આ સિદ્ધાંતનું સળંગ નિરૂપણ કરતો એક પણ ગ્રંથ આજે પ્રાપ્ય નથી. જે કાંઈ ઉલ્લેખો મળે છે તે જૈન તથા બૌદ્ધોના ગ્રંથોમાં મળે છે.
ગોશાલક ઘણાં વર્ષો પહેલાં મહાવીરને મળ્યો હતો. ત્યાર પછી ઠેઠ હવે મળે છે. એ ઘટના આ મુજબ છે :
દીક્ષા લીધા પછીનું બીજું ચોમાસું બેઠું હોય છે. રાજગૃહ નજીકના નાલંદા નામના ઉપનગરમાં કોઈ વણકરના ડેલામાં મહાવીર સ્વામીનો ઉતારો છે. આ સ્થળે એમને એક એવા પુરુષની સોબત થાય છે, જે એમની મહાવીરતાને સારી પેઠે હંફાવે છે. તે પણ એક સાધુ છે. એકદંડી સંપ્રદાયનો ગોશાલક નામનો એ નવોસવો સાધુ હતો.
આ ચાતુર્માસ દરમિયાન મહાવીરના મહિના-મહિનાના લાંબા ઉપવાસોનો અને પારણાં વખતે મળતી વિપુલ ભિક્ષાથી ખેંચાઈને ગોશાલક મહાવીરનો શિષ્ય થવા લલચાયો એવું પણ કહેવાય છે. હજી એણે અંતિમ નિર્ણય લીધો નહોતો. એટલામાં બેએક વાર મહાવીર જે કાંઈ ભાખે છે તે સાચું પડે છે એટલે ગોશાલકનો નિર્ણય પાકો થાય છે અને એનું તથા મહાવીરનું સહજીવન શરૂ થાય છે.
આ સહજીવન દરમિયાન મહાવીરની અનેક સિદ્ધિઓથી ગોશાલક અંજાતો રહે છે અને ધીરે ધીરે પોતે પણ તપ કરીને ઘણી સિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત કરે છે. પરંતુ મહાવીરના સાધનામાર્ગમાં તપ તથા
