________________
૩૦
સ્વામી વિવેકાનંદ
કર્યો. ખેતડીના મહારાજા સ્વામીજીના પરમ ભકત બન્યા. તે એટલે સુધી કે સ્વામીજીની અનિચ્છા છતાં મહારાજા પગચંપી પણ કરતા. જ્યારે સ્વામીજીને લાગ્યું કે હવે તેઓ ખેતડીની ‘માયા’માં બંધાઈ જશે ત્યારે ખેતડીનો ત્યાગ કરીને ગુજરાત તરફ પ્રયાણ કર્યું.
ગુજરાતમાં અમદાવાદ ખાતે મંદિરો અને મસ્જિદોથી ભરેલાં શહેરોને જોઈને સ્વામીજીને આનંદ થતો. ત્યાંના નિવાસ દરમિયાન જૈન પંડિતો પાસેથી તેમણે જૈન ધર્મનો ઊંડો અભ્યાસ કર્યો. ત્યાંથી વઢવાણ થઈને સ્વામીજી લીમડી આવી પહોંચ્યા. મુસાફરીના પરિશ્રમથી એ થાકી ગયા હતા, એટલે શહેરની બહાર એક સાધુની જગ્યામાં એમણે ઉતારો રાખ્યો. આવીને રહ્યા બાદ તેમને ખબર પડી કે તેઓ ચબરાક વામમાર્ગી બાવાઓના અડ્ડામાં ફસાયા છે. સ્વામીજીની સમયસૂચકતાએ લીમડીના ઠાકોરસાહેબે તેમને ત્યાંથી છોડાવીને પોતાના મહેલમાં જ ઉતારો આપેલ. લીમડીથી ભાવનગર, શિહોર થઈને સ્વામીજી જૂનાગઢ આવેલ. જૂનાગઢના દીવાનસાહેબ પણ સ્વામીજીના અનન્ય ભક્ત બની ગયેલ, પરંતુ ગિરનારનું આકર્ષણ સ્વામીજીને ગુફાનિવાસ તરફ દોરી ગયું અને અનેક દિવસો તેઓએ એ કઠિન સાધના માટે ગુફામાં ગાળેલ. જૂનાગઢથી ભૂજ, નારાયણ સરોવર, જાડેજાની કુલદેવી આશાપુરા વગેરે જોઈને સ્વામીજી સોમનાથ પ્રભાસપાટણ તરફ પર્યટને પણ ગયેલા, અને ત્યાંથી પોરબંદર આવેલ. પોરબંદરમાં સ્વામીજીએ અગિયાર માસ ગાળ્યા. એ વખતના રાજ્યના ઍડ્મિનિસ્ટ્રેટર શ્રી શંકર પાંડુરંગ પંડિત સાથે સ્વામીજીની સારી મૈત્રી જામી. પતંજલિના મહાભાષ્યનો અભ્યાસ એમણે ત્યાં પૂરો કર્યો. પંડિતજીના કહેવાથી ફ્રેન્ચ ભાષાનો અભ્યાસ પણ
