________________
પરિવ્રાજક જીવન અને કન્યાકુમારી ૩૧ સ્વામીજીએ પોરબંદરમાં કરેલ. પોરબંદરથી વિદાય વેળાએ સ્વામીજીના અંતરનો પડઘો પાડતા હોય તેમ પંડિતજીએ કહ્યું : ‘‘સ્વામીજી! લાગે છે કે આ દેશમાં તમારી કિંમત થશે નહીં, તમારે પશ્ચિમના દેશોમાં જવું જોઈએ. ત્યાંના લોકો તમને સમજી શકશે અને તમારી કદર કરશે. ખરેખર! પશ્ચિમમાં સનાતન ધર્મનો પ્રચાર કરીને તમે ત્યાંની સંસ્કૃતિ ઉપર ઘણો પ્રકાશ નાખી શકશો.'' આમ શ્રી પંડિતે સ્વામીજીના પશ્ચિમમાં જવાના વિચારનું બીજારોપણ કર્યું. ભૂમિ અનુકૂળ હતી અને આગળ જતાં એ બીજમાંથી મહાવૃક્ષ થયું.
પોરબંદરથી દ્વારકા, કચ્છ-માંડવી, ભૂજ થઈને શત્રુંજયનાં જૈન મંદિરોનાં દર્શન કરી પાલિતાણાથી સ્વામીજી વડોદરા આવેલ. વડોદરામાં દીવાન બહાદુર મણિભાઈ જશભાઈના અતિથિ બનીને સ્વામીજી થોડો વખત ત્યાં રોકાયેલ. વડોદરાથી સ્વામીજી ઇંદોર આવેલ. જૂનાગઢ અને પોરબંદરમાં તેમણે શિકાગોમાં ભરાવાની ધર્મપરિષદ વિશે સાંભળ્યું હતું, પરંતુ ત્યાં હાજરી આપવાનો એમનો સંક૯૫ પ્રથમ વાર ઇંદોરમાં પ્રગટ થયો. ત્યાર બાદ ખંડવાથી સ્વામીજીએ મુંબઈ, પૂના, કોલ્હાપુર, બેલગામ, મામગોવા બાદ દક્ષિણ ભારતનો પ્રવાસ કરવા મૈસૂર રાજ્યમાં પ્રવેશ કર્યો. સ્વામીજી બેંગલોર આવી પહોંચ્યા.
ત્યાર બાદ સ્વામીજી કોચીન, ત્રિચુર, ત્રાવણકોર, ત્રિવેન્દ્રમની યાત્રા કરી આખરે મદુરા, રામેશ્વર થઈને કન્યાકુમારી આવી પહોંચ્યા. કન્યાકુમારીમાં ભારતીય ખડકની શિલા ઉપર બેસીને તેમણે એક યોજના ઘઢી કાઢી. ભારતની વિકટ ગરીબીમાંથી લોકોના ઉદ્ધાર માટે સહાય મેળવવા સાગરયાત્રા કરવાનો નિર્ણય કર્યો. ભારતના કરોડો દરિદ્રનારાયણોને માટે
