________________
૭૦
કંચન ને કામિની
“ભલા માણસ, એમ સમજ કે મેં ગામનું ખરાબ કર્યુંપણ તે શા માટે ગામનું અહિત કર્યું ?'
તે ગામનું હિત કર્યું છે.” ભારે અવળચંડા! કેવી રીતે હિત કર્યું ? મને સમજાવ તો.”
સુમનભાઈ તમે શાણું થઈને કાં સમજતા નથી ? એક ચીજ કેઈને ગુણ કરે, ત્યારે એ જ ચીજ બીજાને અવગુણ કરે. શહેરની વાત શહેરમાં સારી, ગામડાની ગામડામાં. નહિ તે પેલા કાગડા ને બગલા જેવું–માથું રહે શેવાળમાં ને ઊંચા રહે બે પગ – થાય. તમે અહીંની કેટલીય વિધવા ને ગરીબ શીલવંતી સ્ત્રીઓની રેજી ટાળી, વીજળી આવી, એટલે લેટ દળવાની ઘંટી આવી. દળણાંભરણાં પર નભતી બિચારી વિધવા અનાથ સ્ત્રીઓની રેજી ટળી.. અહીં તે કાંઈ મિલે છે કે સંચે કામ કરવા જાય.” રૂપે ફિલસૂફની અદાથી વાત કરતા હતા.
તમે નળ લઈ આવ્યા. એટલે પાણી ભરવાનું, દળવાનું ગયું. ગામની બૈરીઓ નાજુક બની. ગામમાં દાક્તર આવ્યું. શેઠ સાહેબ, તમારા શહેરની જેમ અહીં ભીખ માગતાં કોઈને ન આવડે. અહીં તે નોધારાને આધાર ઘંટી ને પાણી !
તમારા શહેરમાં જે મોટો જડજ થઈ બેઠો છે એ જેશીંગની મા જુવાનીમાં રાંડેલી. ઘરમાં પાણીના ગેળા સિવાય કશું હતું નહિ. આ ગામનાં દળણાં દળી ને પાણી ભરી એને જડજ સાહેબ બનાવ્યો.” રૂપાએ વાતને મર્મ ખુલ્લે કર્યો.
પણ એ રૂપા ! તારે આ નુકશાન કરવાની જરૂર નહતી. મને કહ્યું હોત તો હું પોતે જ નળ ને વીજળી કાઢી નાખત!”
“શેઠ, તમારી વાત સાચી છે. પણ હુંય માણસ છું. કેઈ ઘરની બેરી ઉપાડી જાય ને હું પોલીસ પાસે રે રે રિપોર્ટ લખાવા બેસું, તે સુધરેલ નથી. એ તો મારવા-મરવાના મામલા ગણાય. સાહેબ, એક
