________________
૨૨૪
કંચન ને કામિની બીજે દિવસે શેઠની રજા લઈ નવલ ને માણેક શહેર છોડી પિતાને ગામ પાછાં ફર્યા. નવલને જ જોઈ સુશીલા બબડી.
“સાલે, કમબખ્ત, મારા કહ્યામાં રહ્યો હેત તે સારી પાયરીએ ચડાવી દેત. આખરમાં ગરીબનાં નસીબ ગરીબ જ ને! હવે તે મને પણ એનું મેં જેવું ગમતું નથી ! ખરેખર બદનસીબ !'
નવલ સુશીલાને સ્વપ્નમાં પણ ભૂલી ગયો.
પિલી જ ઉજમાળી રાત ને પેલે જ ખેતરવાહો. નવલ માણેક સાથે માંચડા ઉપર બેઠો હતો. માણેકના હાથમાં ગોફણ હતી ને નવલના હાથમાં નવી ઉતરાવેલી ફરસી હતી.
રસદેવ ચંદ્ર મલકતે હતો. પવન શેરડીના વાઢ ઉપર દોડતા દેડતે હસી રહ્યો હતો. જગત બધું શાન્ત હતું. *
નવલ માણેકને સાળુ ખેંચતા પડખામાં ભરાતે બે. વહાલી, મારી બે મહાન ભૂલે પછી પણ-તું તો દેવી ને દેવી જ રહી.”
વહાલા, મને તે તમારી બે ય ભૂલે ગમી. પહેલી ભૂલે તમારે દેહ મળ્યો. બીજી ભૂલે તમારું હૈયું મળ્યું. શાસ્ત્રમાં ક્ષમા ઊંચે ગુણ કહ્યો છે.”
“માણેક ! અહા, કેવું ઠગારું એ રૂપ ! અરેરે ! તારી પાસે તો એ ગુલામડી થવાને પણ લાયક નથી. ને હું કે મૂ! ઉકરડે ગુલાબ લેવા ગયો. શન્યમાં સંસાર બાંધવા મ. સુશીલાનું હૈયું પિસારૂપી પિશાચે ને કામરૂપી દૈત્યોએ ખાઈ લીધું હતું. સ્વતંત્રતાની એની વાતે-એમાં નરી સ્વછંદતા જ ભરી હતી. હાડચામનાં શોખીન એ તર! ભગવાન એમનાથી બચાવે. અરે ! એનું સ્મરણ પણ મારા હૈયાને કંપાવે છે.
પણ માણેક! એક વાત પૂછું? જોજે ખોટું લગાડતી,