________________
HEAL
सर्ग १५ श्लो० ११-१२ ]
हीरसौभाग्यम्
६२७
हरीणामिति ननिताननर्व्यवर्ति तैरर्धनभःकृतक्रमः ॥' 'यत्स्वमाकाशं हरेरेककेन पदाचिणा अक्रामि तस्य नभसश्चतुभिः पदैराक्रमणे नाऽस्माक हरीणां त्रपा लज्जा इति न कृतमाननं यैस्तादृशैः । नामसादृश्यादुत्प्रेक्षा । हरिभिरश्वैरर्धा न संपूर्णा नभसि गगने कृताः क्रमाः फला थैर्व्यवर्ति । नाभःक्रमणादित्यर्थः।' इति तवृत्तिः । यथैकेन क्रमेण खम्, तथा द्वितीयेन पदेन भूः, तृतीयेनाविणा पातालं चेति । अथ गिरेंराक्रमण दर्शयति- यः किं कुर्वन् । स्थूलैरतिपुष्टैः पृथुलैर्वा मूलैरधौभागवर्तिस्वप्रदेशैः कृत्वा भुजगानां भवनं गृह पाताल तस्य मध्य पातालमूलम् । कैलाश इत्यभिधानत्वात् । अपि पुमर्दिवमाकाशं स्वर्ग वा स्वैरात्मीयैरभ्रंलिहै: शिखरैः श्रुङ्गः अपि पुनर्भूघनेन स्वशरीरबाहुल्येन देहस्थौल्येन पृथ्वीं व्याप्नुवन् ॥
કાર્થ
જેમ વિષ્ણુએ, વામનરૂપ કરીને બલિનો વધ કરવાનો હતો ત્યારે બલિ પાસેથી ત્રણ પગલાં જેટલી પૃથ્વીની યાચના કરીને અતિમહાન રૂપે વિકુ ને ત્રણ પગ વડે અનુક્રમે સ્વર્ગલેક, મૃત્યક અને પાતાળલેક આકમીને રહ્યા હતા તેમ શત્રુંજય પર્વત, અતિપુર્ણ મૂલ વડે પાતાલલોક, ગગનચુંબી શિખરો વડે સ્વર્ગલેક અને શરીરના વિસ્તારથી મૃત્યુલેક-આમ ત્રણે લોકને વ્યાપીને રહે છે. જે ૧૧
बहलसलिलपूर्णातूर्णयानाधिकाभिः ।
स्फुरति शिखरमालालम्बिकादम्बिनीभिः । विधुमणिरविदीपा जेतुमभ्यागतयः
किमभिलषितदायी सेव्यमानस्तमोभिः ॥ १२ ॥ यो विमलाद्रिः शिखरमालां शृङ्गश्रेणीमालम्बन्ते समाश्रयन्ते इत्येवंशीलाभिः कादम्बिनीभिर्घनघटाभिः कादम्बिनीमेघमालाभिबहल नीरन्ध्र सर्वेष्वपि वर्दलेषु विद्यमानत्वेनातिघनं यत्सलिल पानीयं तेन पूर्णा निर्भरभृता अत एवातूर्ण मन्दसत्वरित यानं गमनं यासां तादृश्योऽभ्रिका वर्दलानि यासु ताभिः । उत्प्रेक्ष्यते-अभिलषितानि निजमनःकामितानि ददातीत्येवंशीलो यः शैलो विधुश्चन्द्रो रविः सूर्यः मणयो रत्नानि कतनादीनि प्रभंकरादिमानि वा दीपास्तान जेतुमर्थात्स्वप्रतिपक्षान पराभवितुं यदेते तमसामुच्छेदविधायिनस्ततस्तेषामभिभवनमुचितमेव । अभ्यागतमहात्मनः समीपे समेतैस्तमोभिरन्धकारैरिव सेव्यमानः किमुपास्यमानः ।।
પ્લેકાર્થ
જેમાં મેઘની સતત ધારા છે, પર્વતના શિખરને અવલંબીને રહેલી, જલથી પરિપૂર્ણ અને મંદ મંદ ચાલતી વાદળીઓ વડે જગતના જીવોને અભિષ્ટદાયી એવે