________________
हीरसौभाग्यम्
[सर्ग १४ श्लो० ३०३-३०५
કરવા માટેની ગુરુ (બૃહસ્પતિ)ની ગુરૂતા ગઈ અને કવિ (શુક્ર)ની કવિતા ચાલી गई? ॥ ३० ॥
निर्विण्णा इव जज्ञिरेऽश्रवणतस्तस्या मदनोधुर
स्वाशासिन्धुररुन्धनादहरहः स्वान्ते महेन्द्रा दिशाम् । निद्रामुद्रितलोचनं जलनिधौ निध्याय तार्क्ष्यध्वज
स्वच्छन्देन्दुमुखीव तां प्रतिगृहं शुश्राव सिन्धोः सुता ॥ ३०४ ॥ दिशां महेन्द्राः दिक्पालाः । 'पति: प्रतीच्या इति दिङ्महेन्द्रैः' इति नैषधे । अहरहनिरन्तर मदेन प्रोद्भुराणां मदोन्मत्तानां स्वाशासिन्धुराणां निजनिजदिग्गजानां रुन्धः नात्स्वस्थीकरणादेकत्र स्थाने रक्षणाद्वा तस्याः सूरिकीर्तेरश्रवणतोऽनाकर्णनात्स्वान्ते मनसि निर्विण्णाः खेदखिन्नाः इव जज्ञिरे जाताः । पुनः सिन्धोः सुता समुद्रस्य पुत्री लक्ष्मीस्तां कीर्ति प्रतिगृहं सर्वेष्वपि मन्दिरेषु शुश्राव श्रुणोति स्म । यदुक्तम्-'सायर वप्प मुरारिपिय चंदसरीसा भाउ। लच्छी हीडइ घरघरि महिला पह सहाउ॥' केव । स्वच्छन्देन्दुमुखीव । यथा स्वच्छन्दचारिणी विलासिनी प्रतिगृह वार्तादिकं श्रुतिविषयीकुरुते । किं कृत्वा । जलनिधौ पारावारे निव्या स्वापेन मुद्रिते मीलिते लोचने नयने यस्य तादृशं ता_ध्वज गरुडकेतु कृष्ण कान्त निध्याय दष्ट्वा ।।
બ્લેકાર્થ
પિતાના મદમ્પત દિગ્ગજોને નિરંતર વશ કરવાના વ્યવસાયમાં મસ્ત બનેલા દિકુપાળો આચાર્યના ગુણનું શ્રવણ નહીં થવાથી ખેદ વડે ખિન્ન બની ગયા, અને સમુદ્રમાં નિદ્રા લઈ રહેલા પિતાના પતિ કૃષ્ણને જોઈને સ્વેચ્છાચારિણી સ્ત્રીની જેમ લક્ષમી પ્રત્યેક ગૃહમાં આચાર્યના ગુણોનું શ્રવણ કરતી હતી. એ ૩૦૪ છે
स्वच्छन्द त्रिजगद्विलासरसिकां कीति व्रतिक्ष्मापतेः
संदृब्धोधुरतानगानवनितावक्रामृतार्चिःसुधाम् । सोत्कण्ठं पिबतामकुण्ठमनसां विश्वत्रयीजन्मिनां प्राप्तानुत्तरसमदा इव तदा संजज्ञिरे वासराः ॥ ३०५ ॥
तदा तस्मिन्नवसरे विश्वत्रयीजन्मिनां स्वलॊके पाताललोके भूलेोके च जन्मास्त्येषामिति विश्वत्रयीजन्मिनां सुरासुरनराणां वासरा दिवसाः प्राप्तो लब्धो न विद्यते उत्तरोऽग्रेतनः पदार्थः कोऽपि यस्मादसाधारणः संमदो नन्दो येषु तादृशा इव संजज्ञिरे संजाताः । किंभूतानां विश्वनयीजन्मिनाम् । अकुण्ठमनसां तदकेतानचित्तानां च । किं कुर्वताम् ।