________________
सर्ग १० श्लो ० २७-२८]
हीरसौभाग्यम्
पामसृजां रुधिराणां पङ्क्तयः श्रेणयस्ता एव जङ्गोर्विष्णोस्तथा तरणेमर्तिण्डस्य । तथा च. द्रुहिणस्य ब्रह्मणः अङ्गजा नन्दिन्यः । जनुनन्दना गङ्गा तरणितनया यमुना हिणीबहा सरस्वती । सरस्वती सलित्परसमये शोणसलिला प्रोच्यते । ततोऽमृगानयनम् । ताभिः एता एकत्रमिलितास्त्रिवेणीसङ्गोऽजनि ॥
લોકાર્થ
અકબર બાદશાહની રણભૂમિ સ્વર્ગનાં અભિલાષી વીરપુરુષ માટે જાણે ત્રિવેણી સંગમરૂપ બની ગઈ ન હોય ! તે આ પ્રમાણે મહિલાઓ વડે ગવાતી અકબર બાદશાહની કીર્તિરૂપી જહુનુપુત્રી ગંગા, બાદશાહની સામે રણસંગ્રામમાંથી ભાગી ગયેલા શત્રરાજાઓની અપકીર્તિરૂપી સૂર્યપુત્રી યમુના, અને બાદશાહે રણસંગ્રામમાં યમરામ, કરેલા શત્રુરાજાઓનાં રૂધિરરૂપી બ્રહ્મપુત્રી સરસ્વતી, આમ રણસંગ્રામમાં ગંગા, યમુના અને સરસ્વતીને ત્રિવેણી સંગમ જાણે પ્રગટ થયા ન હોય ! પારણા
यत्संप्रहारहतहास्तिकमस्तकान्त
निष्पातिशुक्तिजततियुधि पौस्फुरीति । दन्तावली प्रयटिता शमनेन जन्या
पाने विरोधिरुधिरासवपायिनेव ॥२८॥ येन साहिना संप्रहारे समरे सम्यक्परविल्लवकारि प्रहारेण वा हतानि निर्दलितानि हास्तिकानि मतङ्गजव्रजाः । हस्तिनां समूहो हास्तिकम् । 'हास्तिकं तु हस्तिनां स्यात्' इति हैम्याम् । समूहार्थेऽण । तेषां मस्तकानि कुम्भस्थलानि तेषामन्तमध्यादभद्रजातिजनितत्वेन शिरःपिण्डान्तरालान्निष्पातिनां निःशेषेण निरन्तरं वा पतनशीलानां शुक्तिजानामामलकत्रमाणमुक्ताफलानां ततिर्धारणी समरे संग्रामे विरेजे विशेषेण भाति स्म । उत्प्रेक्ष्यतेजन्यापाने रणाङ्गणरूपवारुणीपानगोष्ठीस्थाने । 'आपान पानगोष्ठी स्यात्' इति हैम्याम् । विरोधिनामकब्बरप्रतिभटभटानां रुधिराणि प्रहरणमहाप्रहारप्रवहदप्रमाणशोणितान्येवासवो मदिराः पिबतीत्येव शीलेन शमनेन यमेन प्रकटिता जनदूरगीचरीकृता दन्तावली दशनश्रेणिरिव ॥
લોકાર્થ સમરાંગણમાં શસ્ત્રોનાં પ્રહારથી મરેલા હાથીઓના કુંભસ્થલમાંથી નીકળતા મોતીઓની શ્રેણી શેલે છે ! તે જાણે સમરાંગણરૂપી દારૂના પીઠામાં મરેલા શત્રુરાજાનાં રૂપિયા
