________________
सर्ग ११ श्लो ० ३५-३६ ]
हीरसौभाग्यम्
२७१
स्येवंशीलाः । रसैः सलिलैरुल्लसन्ति उद्भवन्तीत्येवंशीला वा, वारिजत्वात् पुनः किंभूताः । आमोदः आनन्दः परिमलश्च अस्ति आसामासु वा ॥
પ્લેકાર્થ
ભિલપુરીમાં ભિલસ્ત્રીઓ કમલિની જેમ શેભે છે. ભિલસ્ત્રીઓ કમલ સમાન નેત્રવાળી છે. કમલિની વિકસ્વર કમલેરૂપી નેત્રવાળી હોય છે; ભિલસ્ત્રી ભ્રમના ગુંજારવ સમાન સ્વરવાળી છે. પશ્વિની ભ્રમરનાં ગુંજારવરૂપી સ્વરવાળી હોય છે. ભિલ્લસ્ત્રી ઝાંઝરેથી શોભે છે, કમલિની કીડાકરી રહેલા હંસોથી શોભે છે. ભિલસ્ત્રી રિમત (હાસ્ય)ની શોભાને ધારણ કરનારી છે. કમલિની વિકસ્વરતાની શોભાને ધારણ કરનારી હોય છે. ભિલી કાનનાં ભૂષણથી યુક્ત છે, કમલિની બીજકેશથી યુક્ત હોય છે, ભિલી શૃંગાર આદિ રસથી ઉલ્લાસ પામે છે. કમલિની પાણીથી ઉલાસ પામે છે, અર્થાત શેભે છે. ભિલસ્ત્રી મરતમણિની કાન્તિ જેવી નીલકાન્તિવાળી છે, કમલિની પણ નીલવર્ણવાળી હોય છે. ભિલસ્ત્રી આનંદ ધારણ કરનારી હોય છે, કમલિની પરિમલને ધારણ કરનારી હોય છે. આ રીતે કમલિની જેમ ભિલસ્ત્રીએ શેભતી હતી. ૩૫ છે
मेखलामालिनीः शालिपादाः स्फुरदन्तिका दन्तियानास्तमालत्विषः । गण्डशैलोल्लसत्पत्त्रवल्लीभृतो विन्ध्यशैलाञ्जनोर्वीधरोर्वीरिव ॥ ३६॥
पुनरुत्प्रेक्ष्यते-विन्ध्यशैलो विन्ध्याद्रिस्तथा अञ्जनोर्वीधरः अञ्जनशैलः तयोरुवीभू. मीरिव । किंभूताः । मेखलां सुवर्णमणीकाञ्चीमद्रिमध्यभागं च मलन्ते धारयन्तीत्येवंशीलाः । पुनः किंभूताः । शालिन्यः शोभनशीलाः पादा भूषणालक्तकरङ्गकलिताश्चरणाः पर्यन्तपर्वता यासाम् । पुनः किंभूताः । स्फुरन्तो दीप्यमाना दृश्यमानाश्च दन्ता एव दन्तका दशना पर्वता बहिस्तियङिनिर्गता गिरिप्रदेशाश्च यासां यासु वा । पुनः किंभूताः । दन्तिनां मत्तमतङ्गानां यानमिव यानं गमनं यासाम् । मध्यमपदलोपी समासः । पक्षे भत्तेभानां यानं स्वैरगतिर्यत्र । पुनः किंभूताः । तमालास्तापिच्छद्रुमविशेषाः। यदुक्त नैषधे–'श्रवणपूरतमालदलाङ्कुर शशिकुरङ्गमुखे सखि निक्षिप' इति । तद्वत् श्यामा. स्त्विषः शरीरकान्तयो यासाम् । पक्षे । तमालमालाभिः कृष्णकान्तयः । पुनः किंभूताः । गण्डशैलयोर्गण्डस्थलयोरुल्लसन्त्यौ विचित्रतया स्फुरन्त्यो याः पत्त्रवल्लयः पत्त्रलतास्ता बिभ्रतीः । पक्षे गण्डशैलाः पर्वतात्परितः स्थूलाः उपला महत्पाषाणास्तेषु उल्लसन्त्यो विकसन्त्यः पत्त्रैः पर्णैरुपलक्षिता उपचिता वा वल्लवी वीरुधस्ता बिभ्रतीः । 'देव भवढे