________________
हीरसौभाग्यम्
[सर्ग ९ श्लो० ३७-४०
કલેકાર્થ ચન્દ્ર પશ્ચિમસમુદ્રમાં ગયે [ શા માટે] પિતાના શત્રુ રાહને બંધનથી બાંધીને મારવા માટે. જેનું સમુદ્ર ઘર છે તેવા પિતાનાં મિત્ર વરૂણ પાસે પાશ (બંધન) લેવાની ઈચ્છાથી જ જાણે ચન્દ્ર પશ્ચિમસમુદ્રમાં ગયે ન હાય ! ૩૭ છે
तमीप्रियतमो मध्ये प्रत्यग्द्वीपवतीपतेः ।
जनिकर्तुनिजस्येव मिलनाय समीयिवान् ॥३८॥ विभावरीप्राणवल्लभः विधुः प्रत्यग्वीपवतीपतेः पश्चिमदिक्संबन्धिनो निर्झरिणीनायकस्य समुद्रस्य प्रतीचीपाथोधेमध्ये समीयिवान समागच्छति स्म । उत्प्रेक्ष्यते-निज' स्यात्मन आत्मीयस्य वा जनिकर्तुः जनकस्य । यतः-'सागरान्मुनिविलोचनोदराद्यद्वयादअनि तेन किं द्विजः' इति नैषधे । मिलनाय पितृस्नेहातिरेकान्मिलनार्थमिव ।
___ ચન્દ્ર પશ્ચિમસમુદ્રની મધ્યમાં ગયે [ શા માટે ] પિતાના પિતા સમુદ્રને પિતૃનેહથી મળવા માટે જાણે ગયા હતા. (ચન્દ્રની ઉત્પત્તિ સાગરથી મનાય છે.) ૩૮ છે
इतोऽभ्युदयते भानुरितश्चन्द्रोऽस्तमीयते ।
इदं किमप्यनीदृक्षमहो विलसितं विधेः ॥३९॥ इतोऽस्मिन् पाश्र्व पूर्वस्या दिशि भानुः सहस्ररश्मिः अभ्युदयते अभ्युदयं प्राप्नोति । 'अय गतौ' भ्वादिः आत्मनेपदी च । तथा 'गच्छति विसर्पत्ययत्ययते' इत्यादिक्रियाः क्रियाकलापे । इतः प्रतीचीननीरनिधेर्मध्ये । पश्चिमाया दिशीत्यर्थः । चन्द्रो रजनी जीवितेश्वरः अस्तं क्षयं नाशमीयते लभते । 'ईङ् च गतौ' दिवादिरात्मनेपदी च । अहो इत्याश्चर्ये खेदे वा । किमप्यपूर्वमनीवृक्ष विद्वद्भिरपि वक्तुमशक्यं वचनगोचरातीतं विधेर्देवस्य विलसित विजृम्भितं दृश्यते ॥ इति चन्द्रमसोऽस्तमयनम् ॥
કલેકાર્થ જયારે પૂર્વ દિશામાં સૂર્યને ઉદય થાય ત્યારે પશ્ચિમ દિશામાં ચન્દ્રને અસ્ત થાય છે ખરેખર આશ્ચર્યની વાત છેવિધિનું કેવું અપૂર્વ વચનાતીત વિલસિત छ ! ॥3 ॥
दवोदयं त्वमेवास्तं कथं दत्से प्रियस्य नः । तारका इत्युपालब्धं भेजुरस्ताचलं किमु ॥४०॥
