________________
हीरसौभाग्यम्
सर्ग १० श्लो ०४६-४८
કલાકાથ
- બાદશાહના ઉન્નત મસ્તક અને વિશેષ ધીરતાથી તિરસ્કાર પામેલા મેરૂ, કલાસ "આદિ સમસ્ત પર્વતે, પરિણત બનેલા ઉદ્ધત હાથીઓનાં બહાને જાણે આ રાજાની સમ્યક પ્રકારે સેવા કરવા માટે આવ્યા ન હોય ! કદા
कल्पावनीरुहवनानि महीमघोना
प्रोग्रामदानललितैरवहेलितानि । गुच्छप्रसूनफलभारनमच्छिखानि वीडोदयादिव बभूवुरधोमुखानि ॥ ४७ ॥
महीमघोना अकब्बरक्षोणीसहस्रचक्षुषा प्रोद्दामानां जनमनःसमीहिताधिकतया प्रबलानां 'दानानां स्वर्णमणीगणादिविश्राणनानां ललितैः विलासैविजृम्भितरवहेलितानि अवगणनां नमितानि कल्पावनीरुहाणां सुरतरुणां वनानि काननानि । समूहा इत्यर्थः । उत्प्रेक्ष्यते'नोडोदयाल्लज्जायाः प्रादुर्भावादिव । स्वावज्ञासंजातातिमन्दाक्षोद्गमनेत्यर्थः । अधोमुखानि 'नीचैर्भूतानि वदनानि येषां तादृशानि बभूवुर्जातानीव । किंभूतानि । गुच्छाः स्तबकाः, प्रसूनानि कुसुमानि, फलानि सस्यानि, तेषां भारेण वीवधेन नमन्त्यो भूमावेत्य लगन्त्यः शिखाः शाखा येषाम् ॥
શ્લેકાર્થ બાદશાહની અત્યંત દાન કરવાની લોલથી અર્થાત્ દાનેશ્વરીપણાથી તિરસ્કાર પામેલા કલ્પવૃક્ષ, કે જેમની ગુચ્છા, પુષ્પ અને ફૂલેના ભારથી શોખા-પ્રશાખે નીચી નમી ગઈ છે, તે જાણે લજજાથી કલ્પવૃક્ષે અધમુખવાળા બની ગયા ને હેય ! ૪છા
एतन्महस्त्रिभुवनभ्रमणीविलासं
जैत्राङ्ककारनिकरैरपि दुःप्रधृष्यम् । उल्लवितुं स्पृहयतेव सहस्रपादी निर्मीयते स्म सरसीरुहिणीवरेण ॥ ४८ ॥
सरसीरुहिणीनां कमलिनीनां वरेण भर्ना भानुना । सहस्रसंख्याकानां पादानां समाहारः सहस्रपादी दशशतचरणाः । 'पादो मूलास्रतुर्याशाविषु प्रत्यन्तपर्वते' इत्यनेकार्थः ।
