________________
सर्प १० श्लो ० ३९-४०]
हीरसौभाग्यम्
जत्वात्मयि राजभावादखिलापरनृपतिपरिभवानन्तरं मामापि जेतुं परिभवितुं माभ्येतु मा गच्छतात् इति भीतेः कृत्वा स्वीये आत्मीयेऽन्त्रवाये संता । चन्द्रवंशे इत्यर्थः । भवा उत्पन्ना ये भूधरा भूपालाश्चन्द्रवंशीयकाश्यपीपतयस्तेषां राजी श्रेणीमहितपक्षतया स्ववैरिवर्गत्वेन येनाकब्बरेण आजौ संग्रामविषये आहतां निपातिनां समीक्ष्य नयनयोर्गोचरीभावमानोय ॥
શ્લેકાર્થ પિતાનાં વંશમાં (ચંદ્રવંશમાં) ઉત્પન્ન થયેલા રાજાઓને શત્રુભાવથી સંગ્રામમાં હણાયેલા જોઈને હું પણ રાજ્જ છું તેથી મને પણ રાજ્ય તરીકે જીતઘ ન આવે, આ હેતુથી જ જાણે નિશાપતિ ચંદ્ર, ગૌરીપતિ ઈશ્વરને અથવા પર્વતને આશ્રયીને જાણે રહ્યો ન હોય ! મારૂલા
पूर्वापराम्बुनिधिसैकतसीमभूमी
संचारिचञ्चुरचमूचरभूरिभारम् । सोलु न सासहिरहीश्वर एकमूर्ना
श्रीणां सहसमिति किं रचयांचकार ॥४०॥
अहीश्वरः शेषनागनायकः । उत्प्रेक्ष्यते इति हेतोः शीर्णा मस्तकानाम् । फणानामित्यर्थः । सहस्र दशशतीं किं रचयांचकार रचितवानिव । इति किम् । यदहं पूर्वापरौ प्राच्यप्रतीच्यौ यावम्बुनिधी समुद्रौ तयोः सकते तीरनिर्मुतलिने ते एव सीमनी मर्यादा. स्थाने यस्यास्तादृशी भूमी वसुधा तस्यां विषये संचारिणां संचरणशीलानां चञ्चुरोणां शौर्यधैर्यादिगुणगणप्रधानानां स्वस्वामिकार्यकरणप्रवणानां चमूचराणां सेनासुभटानां भूरि भूयिष्ठं भारं गजाश्वस्यन्दनपदातिपरम्परावीवधं सोढुं धारयितुम् । एकेन मूर्ना मस्तकेन कृत्वा न सासहिन समर्थः । 'अहिर्महीमौरबलासहिः । इति नैषधे । तथा सहनशीलः भृशं सहते इति । 'सासहिर्वावदिश्चाचलिःपापतिप्रभृतय इकारान्ता निपाताः' इति नरहर्या नैषधवृनौ॥
શેષનાગે મસ્તક ઉપર હજાર ફણાઓ ધારણ કરી. શા માટે ? આ બાદશાહની સતરંગી સેના પૂર્વ અને પશ્ચિમ સમુદ્રપર્યત ભૂમિપર ચાલવાથી, શૌર્યાદિ ગુણેથી શણ સેતાન ઘણા ભારને એક મસ્તક વડે હું સહી શકવા માટે સમર્થ નથી. આ કારણથી જાણે શેષતા હજાર ફણ બનાવી ન હોય ! ૪૦
