________________
४७८
हीरसौभाग्यम् [सर्ग ७ श्लो० ३६-३८ કરી ન હોય ! રૂપા
नभोङ्गणे सान्द्रितसांध्यरागै-भेऽम्बुधिं शीलति हेलिबिम्बे ।
भर्तुर्विधोरागमने प्रणीतै, रात्रिस्त्रिया कुङ्कुमहस्तकैः किम् ॥ ३६ ॥ नभोगणे गगनमण्डले सान्द्रत्व निबिडीभावः सजातोऽस्त्येषु तादृशैः संध्यायां सूर्यास्तसमये भवैः सांध्यरागैः पदे पदे पाटलाभ्रपटलैः बमे शुशुमे । कस्मिन्सति । हेलिबिम्बे मार्तण्डमण्डले अम्बुधिं समुद्रमध्य शीलति श्रयति सति । उत्प्रेक्ष्यते--विधोश्चन्द्रमसः भर्तुः स्वप्राणवल्लभस्यागमने पादावधारणसमये रात्रिस्त्रिया यामिनीकामिन्या प्रणीतैः प्रदत्तैर्दिग्भित्तिगगनागणेषु वितीर्णैः कुकुमहस्तकैः घुसृणद्रव्यलिप्तहस्तबि. म्बकैः किम् ॥
સૂર્ય પશ્ચિમ સમુદ્રમાં આશ્રય કર્યા પછી સ્થાને સ્થાને ગાઢ સંધ્યારાગ પ્રગટ થયા. તે સંપ્યારાગ જાણે, પોતાના પતિ ચંદ્રના આગમનમાં રાત્રિરૂપી સ્ત્રીએ ગગનાંગણમાં કુંકુમના હાથા (થાપા) દીધા ન હોય ! તેવો લાગતો હતો. ૩૬
मज्जत्ककुप्कुञ्जरबिन्दुवृन्दा-रुणीभवव्योमसरित्तरङ्गैः ।
अभ्रेऽरुणाम्भोजरजोविमित्रै-रदभ्रसंध्याभ्रनिभात् प्रसस्त्रे ॥३७॥ मजतां सकलवासरतपत्तपनतापसंतापिततनुतया साय शिशिरतानिर्मितये जलकेलिकरणसमये लीलया सलिलान्तरे ब्रूडतां ककुभामष्टदिशामरावताद्यष्टदिग्गजानां बिन्दुवृन्दैः शोणमदोदककणगणैः । पञ्चम्यां हि दशायां करीन्द्राणां कपोलपालीभ्यः पाटला बिन्दवो निर्गच्छन्तीति शास्त्रे कविसमयः । तथाहि-'भूर्जत्वचः कुञ्जरबिन्दुशोणाः' इति कुमारसंभवे । अरुणीभवद्भिः शोणिमान प्राप्नुवद्भिः व्योमसरितो गगनगङ्गायास्तरङ्गैः कल्लोलैः अदभ्राणि अनेकानि अभ्राणि संध्यासमयाविर्भवद्वका ला)नि तेषां निभात्कः पटादः व्योममार्गे प्रसने प्रसृतम् । इति गोत्प्रेक्षा । किंभूतैस्तरङ्गैः । अरुणाम्भोजानि कोकनदानि तेषो रजोभिः पाटलपरागैः विमित्रैः करम्बितैः ॥
લેકાર્થ આખા દિવસમાં સૂર્યના તાપથી સંતપ્ત થયેલા આઠ દિગ્ગજે, શીતલતા માટે લાલકમલોની પરાગવડે મિશ્રિત એવી આકાશગંગામાં સ્નાન કરવાથી ઉછળેલાં અનેક જલબિંદુઓ અર્થાત આકાશગંગાના તરંગે, તે જાણે વિવિધ વર્ષીય વાદળોરૂપ–સંધ્યારાગના બહાને આકાશગંગાના તરંગો આકાશમાં પ્રસરી ગયા ન હોય ! ૩૮
आगामुकं कामुकमक्षिलक्ष्य, प्रणीय राजानमनन्तलक्ष्म्या ।
अङ्गेऽङ्गरागो घुसणैः प्रणीतः, सांध्योल्लसल्लोहितिमा किमेषः ॥ ३८ ॥ संध्यासबन्धी समुल्लसन् स्फुरन् लोहितिमा रक्तिमा । राग इत्यर्थः। भातीत्युक्ति