________________
२७
२७६
बरसीमामा परी की रात
हीरसौभाग्यम्
[सर्ग ४ श्लो० १२७-१२९
શ્રી મુનિસુંદરસૂરિએ, દક્ષિણદિશાના પંડિતો પાસેથી “કાલસરસ્વતી’ આવું બિરુદ પ્રાપ્ત કર્યું હતું. જેમ સૂર્યને પ્રતાપ ઉત્તર દિશામાં વિસ્તૃત હોય છે, તેમ આચાર્યને પ્રતાપ દક્ષિણ દિશામાં પણ વિસ્તૃત હતે ! પરંતુ આશ્ચર્ય એટલું કે, દક્ષિણમાં સૂર્યના તેજની હાનિ અને ઉત્તરમાં વૃદ્ધિ હોય છે, જ્યારે આ આચાર્યને પ્રતાપરૂપ સૂર્ય દક્ષિણદિશામાં કોઈનાથી પણ સહી શકાતો ન હતો ! ૧૨
स्रेस्ततोऽजायत रत्नशेखरः, श्रीपुण्डरीको वृषभध्वजादिव । 'बाम्बी'ति नाम्ना द्विजपुङ्गवेन, न्यगादि यो बालसरस्वतीति ॥१२८॥ .
ततस्तस्मात् श्रीमुनिसुन्दरसूरीन्द्रात् रत्नशेखर इति नामा सूरिरजायत । क इव । यथा भरतचक्रवर्तिप्रथमसुतः श्रिया गणभृलक्ष्म्या कलितः पुण्डरीकनामा श्रीवृषध्वजात् वृषभलाञ्छनात् । 'ध्वजश्चिह्न पताकायां शिश्ने पूर्वदिशो गृहे । खट्वाङ्गे शौण्डिके माने' इत्यनेकार्थतिलके । आदिदेवाजज्ञे । यः श्रीरत्नशेखरसूरिः स्थम्भतीर्थे बाम्बीनाम्ना द्विजपुङ्गवेन ब्राह्मणश्रेष्ठेन अय बालसरस्वती इति न्यगादि कथितः। तदादि बालसरस्वतीति बिरुदं दधार ॥ इति रत्नशेखरसूरिः ॥
બ્લેકાર્થ ભરત ચક્રવર્તીના પ્રથમ પુત્ર પુંડરીક, જેમ ઋષભદેવ પ્રભુના પ્રથમ ગણધર થયા તેમ “શ્રીરત્નશેખરસૂરિ' શ્રીમુનિસુંદરસૂરિના પટ્ટધર થયા. શ્રીરત્નશેખરસૂરિને સ્તંભતીર્થમાં બામ્બી” નામના બ્રાહ્મણ પંડિતે “આ બાલસરસ્વતી છે એમ કહ્યું હતું, ત્યારથી આરંભીને તેઓ “બાલસરસ્વતી બિરુદને ધારણ કરનારા થયા. ૧૨૮.
लक्ष्मीसागरसूरिशीतमहसा लक्ष्मीरखापे ततो,
दीपेनेव गुणोदयं कलयता ज्योति हद्भानुतः । गायन्तीः सुरसुन्दरीर्गुणगणान् यस्याष्टदिक्सङ्गिनी
विज्ञायाष्ट विनिर्ममे किमु विधिः श्रोतुं श्रुतीरात्मनः ॥१२९॥
ततः श्रीरत्नशेखरसूरेः सकाशात् लक्ष्मीसागर इति नाम्ना सूरिशीतमहसा आचायेषु भविकालादकत्वेन चन्द्रेण लक्ष्मीः पट्टश्रीरवापे प्राप्ता । केनेव । दीपेनेव । यथा गृहमणिना बृहद्भानोर्वः सकाशात् ज्योतिर्दीप्तिरवाप्यते । किं कुर्वता सूरिणा दीपेन च । गुणानां शमदममादेवाजेगाम्भीर्यधैर्यादीनां वृत्तेः सूत्रमय्याश्चोदयमाविर्भाव च कलयता बिभ्रता । यस्य गुरोर्गुणानां गणान् समूहान् अष्टसु पूर्वाग्नियामीनैर्ऋतीप्रतीधीवायूदीची. शानीदिक्षु विदिक्षु च सङ्गोऽस्त्यासामित्यष्टदिक्सङ्गिनीरष्टदिक्षु संतिष्ठमानाः सुरसुन्दरीदेवाङ्गना गायन्तीः कलकण्ठीकण्ठानुकरणप्रवणाकुण्ठकण्ठकुहरप्रेङ्खोलनापूर्वगीतिमातन्वतीविज्ञाय शात्वा विधिद्ब्रह्मा तान् गुणान् श्रोतु स्वश्रवणगोचरीकर्तुम् । उत्प्रेक्ष्यते