________________
सर्ग ३ श्लो० ४१-४२]
हीरसौभाग्यम्
धर्मेण पल्लवितमन्तरितीव जाते, विश्वासुमत्प्रमददायितदङ्गनाते ॥ ४१ ॥
EX
त्रयाणां सप्तानां वा चतुर्दशानां वा एकविंशतेषां । 'भुवनानि निषभीयात् श्रीणि सप्तं चतुर्दश' इति वाग्भटालंकारे । वृत्त्यादावेकविंशतिरपि । जगतामसुमन्तो जन्तवः तेषां प्रमोद हर्ष ददातीत्येवंशीलस्तादृशे तदङ्गजाते नाथी कुंराव्यवहारिणोरग+ जाते पुत्रे जाते सति धर्मेण अन्तश्चित्ते पल्लवितम् । प्रहृष्टमित्यर्थः । 'चिरात्पल्लवितमिव राजवंशेन' इति चम्पूकथायां नलजम्माधिकारे । इति हेतोरिव । इति किम् । यद्यस्मा Carrot काले पको न द्वितीयः अंशो भागोऽर्थाच्चतुर्थपादो विद्यते यस्य स पकाशयानप्य धर्मः पचतुर्भिः सुकृते स्थिरीकृते कृतेऽमुना के न तपः प्रपेदिरे । 'भुव यदेकारि कनिष्ठयां स्पृशम् दधावधर्मोऽपिः कृशस्तपस्विताम् ॥ इति नैषधे । कृतः युगे किल धर्मश्चतुर्भिः पादैविजयी भवेदधर्मः पुनरेकांशेन स्यात्, कलियुगे तु अधर्मश्चतुभिः पादैर्धर्मस्त्वेकांशमात्रः । एतदेव । तपस्विनां महत्तपः यद्भूमी एकपादकनिष्ठाङ्गुल्या स्पृशन् तिष्ठति तथा कृतयुगेऽधर्मः कलियुगे तु धर्मस्तपस्वी कृशत्वं भजते । प्रस्तुतम् । अमुना कुमारेण चतुर्भिरङ्गैः संपूर्णावयवैः सर्वात्मनैव इह भरतभूमौ उदयी अभ्युदयवान् पुरा भवामि । भविष्यामीत्यर्थः । यावत्पुरानिपातयोर्योगे भविष्यत्काले वर्तमानाः इति प्रक्रियासूत्रेण यावत् पुरायोगे वर्तमानयोर्विभक्त्योर्भविष्यदर्थः प्रकाश्यते । 'पुरेदमूर्ध्व भवतीति वेधसा पद किमस्याङ्कितमूर्ध्वरेखया' इति नैषधे ॥
१६३
શ્લેાકા
ત્રણે લેાકના ભવ્ય જીવોને આન ંદદાયક એવા હીરકુમારના જન્મ થવાથી ધર્મ તપસ્વી હૃદયમાં..ત્યંત હર્ષ પામ્યા. શાથી ! · આ કલિયુગમાં હું ચોથા ભાગમાં હોવા છતાં ( કૃતયુગમાં ધર્મ સંપૂર્ણતયા વિજયી હોય છે અને અધર્મ એક ભાગમાં વર્તે છે. કલિયુગમાં અધ સંપૂર્ણ ભાંગ હોય છે અને ધર્મો એક અંશ જેટલેા હોય છે.) આ બાલકના સર્વાંગ સુંદર અવયવોથી હું સંપૂર્ણપણે ભારતભૂમિમાં વિજયી બનીશ, અભ્યુદયને પામીશ !' આ કારણથી જ જાણે ધર્મ તપસ્વી હર્ષ પામ્યા ન હોય ! ૫૪૧૫
एतद्गुणाभिनवगानविधानपूर्वप्रारब्धताण्डवतरङ्गिस्साङ्गरङ्गः ।
प्रारप्स्यते विबुधराजसमाजरङ्गे
ऽस्माभिर्मुदेति दिवि किं ननृतेऽप्सरोभिः ॥४२॥
रम्भातिलोत्तमोर्वशीघृताचीप्रमुखाभिरप्सरोभिः स्वर्गागनाभिः । किमुत्प्रेक्ष्यते । इत्यमुना प्रकारेण कृत्वा मुदा किं हर्षेणेव दिवि आकाशे ननृते नर्तित ताण्डवममण्डि । इति किम् । विबुधानां पण्डितानां राज्ञामत एव पण्डितराजत्वान्नवस्वपि शृङगारादिरसेषु कुशलत्वं ज्ञातृत्व च यस्य तादृक् । वास्तवार्थे देवानां नायकस्तस्य समाजः