________________
સમકાલીન ધાર્મિક પરિસ્થિતિ
૫૭ ગથ્વીન નામને (એને કાશીના લેકે ગેવિંદ સાહેબ કહેતા ) ખૂબ જ લોકપ્રિય કલેકટર હતો. હિંદુ લેકની રીતભાતને તેણે ખૂબ સહાનુભૂતિપૂર્વક અભ્યાસ કર્યો અને આ નાગા બાવાઓ લંગોટી પહેરીને ફરતા હતા તે માટે તેણે નીચેની યુતિ છે.
રસ્તામાં ફરતે નાગા સાધુ મળે કે પોલીસ તુરત જ તેને સાહેબની પાસે લઈ જતા. સાહેબ તેને પૂછતો, “તમે પરમહંસ છે?” તે હા કહે એટલે તે તેને પિતાનું અન્ન ખાવાનું કહેતા. આ વાત નાગા સાધુને ગળે ઊતરતી નહિ. એટલે ગેવિંદ સાહેબ કહેતો,
પરમહંસ કશો જ ભેદ રાખતો નથી, એવું શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે; અને તમારા મનમાં તે ભેદભાવ છે; તેથી તમારાથી નાગા નહિ કરાય.” આ પ્રમાણે ઘણું નાગા બાવાઓને તેણે લંગોટી પહેરવાની ફરજ પાડી.
આવો જ પ્રસંગ એકવાર તેલંગસ્વામી પર આવ્યો. પોલીસ સ્વામીને લઈને કલેકટરના બંગલા ઉપર ગયા છે, એવા ખબર મળતાં જ તેમના શિષ્યો અને પૂજકે, મોટા મોટા પંડિતો અને બીજા પ્રતિષ્ઠિત લેકે સાહેબના બંગલા ઉપર ગયા. સાહેબે બધાને બેસાડી દઈને તેલંગસ્વામીને પ્રશ્ન પૂછ્યું, “તમે પરમહંસ છો ?” સ્વામીએ હા કહેતાં જ સાહેબે બીજે સવાલ પૂછ્યો, “તમે મારે ત્યાંનું અન્ન ખાશો?” ત્યારે સ્વામીએ કહ્યું, “તમે મારું અન્ન ખાશો ? ”
હું પરમહંસ નથી, છતાંય ગમે તેનું અન્ન ખાઉં છું.” સાહેબે જવાબ આપ્યો.
સ્વામીએ ત્યાં ને ત્યાં પોતાના હાથ ઉપર જ ઝાડો કર્યો અને તે હાથ સાહેબની સામે ધરીને સ્વામીએ ગોવિદ સાહેબને કહ્યું, “આ લે મારું અન્ન. આ તમે ખાઈ બતાવો.” સાહેબ ખૂબ જ અકળાયો અને ખિજાઈને બેલ્યો, “આ કાંઈ મારે ખાવા જેવું અન્ન છે?” ત્યારે સ્વામી તે બધું ખાઈ ગયા અને તેમણે હાથ ચાટીને સાફ કર્યો. સાહેબે સ્વામીને છોડી મૂક્યા, એટલું જ નહિ પણ ફરી તેની તપાસ પણ કરી નહિ.