________________
ભગવાન બુદ્ધે
પર
પીઠની કરાડ અને પેટની ચામડી એક થઈ ગઈ હતી. ઝાડા કે પેશાબ માટે હું એસવા જતા ત્યારે હું ત્યાં જ પડી જતેા. શરીર ઉપર હાથ ફેરવું તેા મારા દુળ થયેલા વાળ નીચે ખરી પડતા. તે ઉપવાસને લીધે મારી આવી અવસ્થા થઈ.
‹ કેટલાક શ્રમણા અને બ્રાહ્મણો મગ ખાઈને રહે છે, તલ ખાઈ તે રહે છે કે ચેખા ખાઈ ને રહે છે. આ પદાર્થોથી આત્મશુદ્ધિ થાય છે એવી એમની માન્યતા છે. હે સારિપુત્ત, હું એક જ તાનેા, ચેાખાના કે મગના દાણા ખાઈ તે જીવતા હતા. તે વખતે આ દાણાએ વધુ મેટા હતા એમ ના માનીશ. તે આજના જેવા જ હતા. આ ઉપવાસથી મારી સ્થિતિ તેવી જ ( ઉપર વર્ણવ્યા મુજબ ) થતી.''
મુદ્દઘોષાચાર્યનું કહેવું એવું છે કે ભગવાને આ તપશ્ચર્યા કાઈ પૂર્વજન્મમાં કરી. તે વખતે ખેર વગેરે પદાર્થ હમણાંના જેવાજ હતા, એ કથન પરથી બુધેાષાચાર્યનું કહેવું યુક્તિક જણાય છે. યુદ્ધના વખતમાં જે જે ભિન્નભિન્ન તપશ્ચર્યાએ પ્રચત્રિત હતી તેનું નિરકત્વ બતાવવા માટે સુત્તના કર્તાએ ઉપરનું લખાણ ભગવાનના મેઢામાં મૂક્યું છે, એ કહેવાની જરૂર નથી. ટીપમાં આપેલા ફેરફાર સિવાય (નિ ) વિભાગ નીચે આવેલી તપશ્ચર્યા નિથા ( જૈન સાધુઓ ) કરતા હતા. આજે પણ વાળ ખેંચી કાઢવાની, ઉપવાસાદિ કરવાની વગેરે પ્રથા તે લેાકામાં ચાલુ છે. (૪) વિભાગ નીચે આવેલી તપશ્ચર્યાં તિરપંથના શ્રમણા અને બ્રાહ્મણા કરતા હતા. તેમાંના ધણાખરા પ્રકારો બાવાઓ, સાધુએ વગેરે લેકામાં હજી પણ ચાલુ છે. મળમૂત્ર ખાવાના રિવાજ
પેાતાનાં મળમૂત્ર ખાવાના રિવાજ હજી પણ અધેરી જેવા પંથમાં ચાલુ છે. એમ દેખાય છે. કાશીમાં તેલ ગસ્વામી નામના એક પ્રસિદ્ધ સંન્યાસી થઈ ગયા. તેએ નાગા રહેતા. તેમની જેમ નાગા કરવાવાળા ખીજાયે ધણા પરમહ`સા કાશીમાં હતા. તે વખતે
