________________
४८
ભગવાન બુદ્ધ
ત્યાં ભેગા થયેલા બ્રહ્મભક્તો આ અદ્દભુત ચમત્કાર જોઈને દષ્ટાંગલિકાને ઊંચકીને વારાણસી નગરીમાં લાવ્યા અને નગરીના મધ્ય ભાગમાં એક મોટે મંડપ રચીને તેમાં તેની પૂજા આદરી. જોકે તેની માનતા માનવા લાગ્યા. નવ મહિના પછી તે જ મંડપમાં તેણે પુત્રને જન્મ આપ્યો. મંડ૫માં જન્મ્યો હોવાથી તેનું નામ માંડવ્ય રાખવામાં આવ્યું. લેકેએ તે માંડવાની પાસે જ એક મોટો મહેલ બાંધ્યો અને આ માદીકરાને તે મહેલમાં રાખ્યાં. તેમની પૂજા ચાલુ જ રહી.
માંડવ્યકુમારને શીખવવા માટે નાનપણથી જ મોટા મોટા વૈદિક પંડિત સ્વેચ્છાથી આવ્યા. તે ત્રણે વેદમાં પારંગત થયા અને બ્રાહ્મણને ખૂબ મદદ કરવા લાગ્યો. એક દિવસ માતંગ ઋષિ તેના દરવાજા આગળ ભિક્ષા માટે ઊભા હતા ત્યારે માંડવ્યે તેને પૂછ્યું; “આ ચીથરાં ઓઢીને પિશાચની જેમ અહીં ઊભેલે તું કોણ છે?” માતંગ–તારે ઘેર અન્નપાન પુષ્કળ છે, તેથી કંઈક એઠવાડ
મને મળશે, એ આશાથી હું અહીં ઊભો છું. માંડવ્યઃ–પણ આ અન્ન બ્રાહ્મણો માટે છે. તારા જેવા
નીચને આપવા માટે નથી. બન્ને વચ્ચે લાંબી ચર્ચા થયા પછી માંડવ્ય માતંગને પિતાના ત્રણ દ્વારપાળ વડે ધક્કા મારીને કાઢી મૂક્યો. પણ આથી તો તેની જીભ લૂલી પડી, આંખોનું તેજ ઊડી ગયું અને તે બેભાન થઈને પડ્યો. તેની સાથેના બ્રાહ્મણોની પણ કંઈક તેના જેવી જ સ્થિતિ થઈ. મેઢાં વાંકાચૂકાં કરતા તેઓ જમીન પર આળોટવા લાગ્યા. આ પ્રકાર જોઈ ને દષ્ટમંગલિકા ગભરાઈ ગઈ. એક દરિદ્રી તપસ્વીના પ્રભાવથી પોતાના દીકરાની અને બીજા બ્રાહ્મણોની આ સ્થિતિ થઈ એમ જાણીને તે પેલા તપસ્વીની શોધમાં નીકળી. માતંગ ઋષિ એક જગ્યાએ બેઠે બેઠે ભિક્ષાટનમાં મળેલી કાંજી ખાતે હતો. દષ્ટાંગલિકાએ તેને ઓળખી કાઢો અને પોતાના દીકરાને ક્ષમા કરવા માટે વિન. પિતાની એંઠી કાંજીને થોડો ભાગ એણે તેને આપ્યો અને કહ્યું કે, “આ કાંઇ તારા દીકરાના
