________________
સમકાલીન ધાર્મિક પરિસ્થિતિ
૪૭
માતંગ વારાણસી નગરની બહાર ચાંડાલકુળમાં જન્મે. તે ઉમરલાયક થયા પછી એક દિવસ વારાણસીને શ્રેણીની દષ્ટમંગલિકા નામની તરુણ કન્યા સાથે તેને રસ્તામાં મેળાપ થયો. ત્યારે માતંગ એક બાજુએ ઊભો રહ્યો. દૃષ્ટમંગલિકાએ પોતાની સાથેના નોકરોને પૂછયું, “આ બાજુએ ઊભેલો માણસ કોણ છે?” તે ચાંડાલ છે, એમ તેના નેકરોએ કહ્યું ત્યારે પિતાને અપશુકન થયા છે એમ સમજી તે ત્યાંથી પાછી ફરી.
દષ્ટમંગલિકા મહિને બે મહિને એકવાર ઉદ્યાનમાં જઈને પિતાની સાથેના અને ત્યાં ભેગા થયેલા બીજા લેકને પૈસા વહેંચતી. તે પાછી ચાલી ગઈ તેથી લેકને નિરાશા થઈ. તેમણે માતંગને મારી મારીને રસ્તા ઉપર બેભાન કરી મૂક્યો. થોડા વખત પછી માતંગ ભાનમાં આવ્યો અને દષ્ટમંગલિકાના બાપના દરવાજા આગળ પગથિયા પર આડે સુઈ ગયો. “આવું ત્રાગું શા માટે કરે છે? ” એવું જ્યારે એને પૂછયું, ત્યારે તેણે કહ્યું, “દષ્ટમંગલિકાને લીધા વગર હું અહીંથી ખસીશ નહિ.” સાત દિવસ તે એમ ને એમ પડયો રહ્યો. એટલે શ્રેષ્ઠીએ લાચારીથી દીકરી તેને સેંપી દીધી. તેને લઈને તે ચાંડાલગ્રામમાં ગયે.
દષ્ટમંગલિકા તેની સાથે પત્ની તરીકે રહેવા તૈયાર હતી, તે છતાંય માતંગે તેની સાથે વ્યવહાર નહિ રાખતાં અરણ્યમાં જઈને ઘોર તપ આદર્યું. સાત દિવસ પછી માતંગ પાછો ફર્યો અને તેણે દષ્ટમંગલિકાને કહ્યું, “તું એમ જાહેર કર કે મારો પતિ માતંગ નથી પણ મહાબ્રહ્મા છે; અને તે પૂણિમાને દિવસે ચંદ્રમંડળમાંથી નીચે અવતરવાનો છે.” તે મુજબ દષ્ટમંગલિકાએ બધાને એ ખબર આપ્યાં. પૂર્ણિમાની રાત્રે મોટો જનસમુદાય ચાંડાલગ્રામમાં તેના ઘરની સામે ભેગો થયો. ત્યારે માતંગઋષિ ચંદ્રમંડળમાંથી નીચે ઊતર્યો; અને પિતાની ઝૂંપડીમાં પ્રવેશ કરીને તેણે દષ્ટમંગલિકાની નાભિને પિતાના અંગુઠાવડે સ્પર્શ કર્યો.
