________________
ભગવાન બુદ્ધ
“આયુષ્યન્ત, હું અહીં જ રહીશ. તમે જઈને શરીરને અનુકૂળ પદાર્થો ખાઈ આવે.”
તે તપસ્વીઓ વારાણસી આવ્યા. રાજાએ તેમની કીર્તિ સાંભળીને તેમને પોતાના ઉદ્યાનમાં ચોમાસું ગાળવાની વિનતિ કરી; અને તેમના જમવાકરવાની વ્યવસ્થા પોતાના જ રાજમહેલમાં કરી. એક દિવસ સુરાપાનમહેસવ શરૂ થયો. પરિવ્રાજકેને જંગલમાં દારૂ મળવો મુશ્કેલ, તેથી રાજાએ આ તપસ્વીઓને ઉંચે દારૂ અપાવ્યો. તપાવીઓ દારૂ પીને નાચવા અને ગાવા લાગ્યા અને અસ્તવ્યસ્ત થઈને જમીન ઉપર પડ્યા, જ્યારે તેઓ પૂર્વ સ્થિતિ પર આવ્યા ત્યારે તેમને ખૂબ પશ્ચાત્તાપ થયો. તે જ દિવસે રાજાનું ઉદ્યાન મૂકીને તેઓ હિમાલય તરફ વળ્યા; અને ધીરે ધીરે પિતાના આશ્રમમાં આવીને આચાર્યને નમસ્કાર કરીને એક બાજુએ બેઠા. આચાર્યે તેમને કહ્યું, “તમને લોક્વસ્તીમાં ભિક્ષા મેળવતાં તકલીફ તો થઈ નથી ને ? તમે ત્યાં સમગ્રભાવથી રહ્યા ને?” તેમણે જવાબ આપ્યો. “ આચાર્ય, અમે સુખેથી રહ્યા. ફક્ત જે પદાર્થનું પાન નહિ કરવું જોઈએ તેનું અમે પાન કર્યું.
अपायिम्ह अनच्चिम्ह अगायिम्ह रुदिम्ह च ।
विसञकरणिं पित्वा दिट्ठा नाहुम्ह वानरा ॥ અમે પીધું, નાચ્યા, ગાવા માંડ્યા અને રડ્યા. ઉન્મત્ત કરનારો દારૂ પીને અમારે વાનર બનવાનું જ બાકી હતું ”૧
ઋષિમુનિઓમાં જાતિભેદ નહેતા તપસ્વી ઋષિમુનિઓમાં જાતિભેદને મુદ્દલ સ્થાન ન હતું. ગમે તે જાતિને માણસ તપસ્વી થાય, એટલે આખા સમાજમાં તે બહુ માન પામતા. દાખલા તરીકે, અહીં જાતકમાંની માતંગ ઋષિની વાર્તા ટૂંકામાં દઉં છું.
૧ સુરાપાન જાતક (નં. ૮૧) ૨ માતંગ જાતક (નં. ૪૯૭)
