________________
પરિશિષ્ટ પહેલું
૨૯૫
અને હે ભિક્ષુઓ, અર્ધન, સમ્યક્ સંબુદ્ધ વિપસ્સી ભગવાનના મનમાં ધર્મોપદેશ કરવાનો વિચાર આવ્યો. પણ તેને લાગ્યું કે આ ગંભીર, દુર્દશે, સમજવાને મુશ્કેલ, શાંત, પ્રણત, તર્ક વડે નહિ સમજાય તેવા, નિપુણ, પંડિતો જ જાણી શકે તેવો ધર્મ મેં પ્રાપ્ત કરી લીધો છે. પણ આ લેકે મોજશોખમાં અને વિકાસમાં મગ્ન છે. એવાઓને માટે કારણુપરંપરા, પ્રતીત્યસમુત્પાદ સમજવો મુશ્કેલ છે. બધા સંસ્કારોનું શમન, બધી ઉપાધિઓને ત્યાગ, તૃષ્ણને ક્ષય, વિરાગ, નિરોધ, નિર્વાણ ઈત્યાદિ પણ તેમને દુર્ગમ છે. હું ધર્મોપદેશ કરે અને તેઓ સમજશે નહિ તે મને જ તકલીફ થશે, મને જ ઉપદ્રવ થશે.
અને હે ભિક્ષુઓ, વિપસ્સી ભગવાનને પહેલાં કદી નહિ સાંભળેલી - એવી નીચેની ગાથાઓ અકસ્માત સઝી
“જે મેં પ્રયાસથી મેળવ્યું છે, તે બીજાઓને કહેવું નહિ. 'રાગદેષથી ભરેલાઓને આ ધર્મને બોધ સહેજે થાય તેમ નથી.
પ્રવાહની સામે જનાર, નિપુણ, ગંભીર, દુશ અને અણુરૂપ એવો આ ધર્મ અંધકારથી વીંટળાયેલા કામાસક્ત લોકોને દેખાશે નહિ.”
હે ભિક્ષુઓ, અહંત સમ્યક સંબુદ્ધ વિપસ્સી ભગવાનને આ વિચાર આવવાથી તેનું ચિત્ત ધર્મોપદેશ તરફ નહિ વળતાં એકાંતવાસ તરફ વળ્યું. મહાબ્રહ્મા એ વિચાર જાણીને મનમાં બેલ્યો, “અરેરે ! જગતને નાશ થાય છે! વિનાશ થાય છે !! કારણ કે અહંન સમ્યફ સંબુદ્ધ વિપસી ભગવાનનું મન ધર્મો પદેશ તરફ નહિ વળતાં એકાંતવાસ તરફ વળે છે!”
ત્યારે હું ભિક્ષુઓ, જેવી રીતે કેઈ બળવાન પુરુષ વાલે હાથ પહોળો કરે છે, કે પહોળો કરેલે હાથ વાળી લે છે, તેવી ત્વરાથી તે મહાબ્રહ્મા બ્રહ્મલોકમાં અંતર્ધાન પામીને વિપક્સી ભગવાનની સામે પ્રકટ થયા અને પોતાનું ઉપવસ્ત્ર એક ખભા ઉપર નાખીને
