________________
૨૯૬
ભગવાન બુદ્ધ
જમણી ઘૂટણ જમીન પર ટેકવીને હાથ જોડીને તેણે ભગવાનને કહ્યું, “હે ભગવન, ધર્મદેશના કર ! સંગત, ધર્મદેશના કર ! કેટલાંક પ્રાણીઓ એવા છે કે તેમની આંખે ધૂળથી ભરેલી નથી. તેઓ ધર્મ સાંભળવા ન મળવાથી નાશ પામે છે. એવા ધર્મ જાણવાવાળા લેક મળશે.”
વિપસ્સી ભગવાને પોતાના મનનો વિચાર ત્રણ વખત પ્રકટ કર્યો અને બ્રહ્મદેવે ત્રણ વખત ભગવાનને એ જ વિનંતી કરી. ત્યારે ભગવાને બ્રહ્મદેવની વિનંતી જાણીને અને પ્રાણીઓ પ્રત્યેની દયાને લીધે, બુદ્ધની દૃષ્ટિ વડે દુનિયાનું અવલોકન કર્યું અને જેમની આંખે ધૂળથી સહેજ ભરેલી છે, જેમની વધુ ભરેલી છે, જેઓ તીક્ષણ ઈદ્રિયવાળાં, મૃદુ ઇદ્રિવાળાં, સારા આકારનાં, ખરાબ આકારનાં, સહેલાઈથી સમજે તેવાં, મુશ્કેલીથી સમજે તેવાં, કેટલાંક પરલોકનું અને ખરાબ ચીજોને ડર રાખવાવાળાં, એવા પ્રાણીઓ તેને દેખાયાં. જેવી રીતે કમળાથી ભરેલા સરોવરમાં કેટલાંક કમળે પાણીની અંદર જ ડૂબેલાં રહે છે, કેટલાંક પાણીની સપાટી પર આવે છે અને કેટલાંક પાણીથી ઊંચે ઊગેલાં હેય છે, પાણીને તેમને સ્પર્શ થતો નથી, તેવી રીતે વિપસ્સી ભગવાને ભિન્ન ભિન્ન પ્રકારનાં પ્રાણી જોયાં.
અને હે ભિક્ષુઓ, વિપસ્સી ભગવાનના મનને આ વિચાર જાણીને બ્રહ્મદેવ નીચેની ગાથાઓ બોલ્યા
પર્વત ઉપર, પર્વતના મસ્તક પર ઊભા રહીને જેવી રીતે આસપાસના લેકે તરફ જોવાય છે, તેવી રીતે હે સુમેધ, ધર્મમય પ્રાસાદપર ચઢીને આસપાસ જોઈ શકવાવાળો તું શંકરહિત થઈને જન્મ અને જરા વડે પીડાયેલી જનતા તરફ જે !”
વીર, ઊઠ! તે સંગ્રામ જીત્યો છે. તું ઋણમુક્ત સાર્થવાહ છે. તેથી જગતમાં સંચાર કર.”
“ હે ભગવન્ ધર્મોપદેશ કર, જાણવાવાળા હશે જ !! "
અને હે ભિક્ષુઓ, અહંન સમ્યફ સંબુદ્ધ વિપસ્સી ભગવાને ગાથા વડે બ્રહ્મદેવને જવાબ આપે.
