________________
દિનચર્યા
ફરતાં ગુરુકુળ બુદ્ધના સમકાલીન બધા શ્રમણ છે અને તેમના આગેવાને એવી જ રીતે પ્રવાસ કરતા હતા. બુદ્ધના પહેલાં અને બુદ્ધના સમયમાં બ્રાહ્મણોનાં ગુરુકુળો હતાં. ત્યાં જઈ શ્રેષ્ઠ જાતિના જ જુવાન અધ્યયન કરતા હતા. પણ તે ગુરુકુળાનો લાભ સાધારણુ જનતાને બહુ ઓછા મળતો. બ્રાહ્મણે વેદાધ્યયન પછી ઘણે ભાગે રાજાશ્રય લેતાં ક્ષત્રિય ધનુવિદ્યા શીખીને રાજાની નોકરીમાં દાખલ થતા, અને છવક કૌમાર ભયના જેવા જુવાને આયુર્વેદ શીખીને શ્રેષ્ઠ જાતિની સેવા કરતા અને છેવટે રાજાશ્રય મેળવવાનો પ્રયાસ કરતા. પણ શ્રમણોનાં ગુરુકુળો આથી તદન જ ભિન્ન હતાં. તેઓ પ્રવાસ કરતાં કરતાં જ શિક્ષણ લેતા અને સામાન્ય લોકોમાં ભળીને ધર્મોપદેશ આપતા. આને લીધે બહુજનસમાજ ઉપર તેમને ભારે પ્રભાવ પડ્યો.
ભિક્ષુસંઘમાં શિસ્ત ભગવાન બુદ્ધના ભિક્ષુસંઘમાં ઘણી સારી શિસ્ત હતી. ભિક્ષુઓ અવ્યવસ્થિત રીતે વર્તે એ તેમને બિલકુલ ગમતું ન હતું. આ વિષે ચાતુમસુત્તમાં (મઝિમનિકાય નં. ૬૭) આવેલી કથા અહીં ટૂંકામાં આપવી ઠીક થશે.
- ભગવાન શાક્યોના ચાતુમાં નામના ગામમાં આમલકીવનમાં રહેતા હતા. તે વખતે સારિપુત્ત અને મોગ્યલાન ૫૦૦ ભિક્ષુઓને સાથે લઈને ચાતુમાં આવ્યા. ચાતુમામાં રહેતા ભિક્ષુઓ અને સારિપુર મગ્નલ્લાનની સાથે આવેલા ભિક્ષુઓ એકબીજા સાથે આગતાસ્વાગતાની વાતો કરવા લાગ્યા. બેસવાઊઠવાની જગ્યા કઈ પાત્રચીવ ક્યાં મૂકવાં, વગેરે પૂછપરછ શરૂ થતાં ગરબડ થવા લાગી. ત્યારે ભગવાને આનંદને કહ્યું, “માછલી પકડતી વખતે મચ્છીમા જેવી બૂમાબૂમ કરે છે, તેવો અવાજ અહીં શા માટે થાય છે?
* આનંદ બોલ્યો, “ભદન્ત, સારિપુત્ત મોગ્ગલાનની સાથે આવેલા. ભિક્ષુઓ વાતો કરે છે. તેમના રહેવાની અને પાત્રયીવર મૂકવાની
