________________
૨૬૮
ભગવાન બુદ્ધ
વાતનું પૂર્ણ જ્ઞાન મળતું નથી. તેને કઈ કઈ વખત ભયંકર રેગ થાય છે અને તેને મિત્ર મળતા નથી. હે ભિક્ષુઓ, શીધ્ર ચારિકામાં આ પાંચ દોષ છે.
“હે ભિક્ષુઓ, મંદ ચારિકામાં આ પાંચ ગુણ છે. ક્યા? પહેલાં જે ધર્મવાક્ય સાંભળ્યું ન હોય તે સાંભળી શકાય છે, જે સાંભળ્યું હેય તેનું સંશોધન કરી શકાય છે, કેટલીક વાતોનું પૂર્ણજ્ઞાન મેળવાય છે, તેને ભયંકર રોગ થતા નથી અને તેને મિત્ર મળે છે. તે ભિક્ષુઓ, મંદ ચારિકામાં આ પાંચ ગુણ છે. ”
ભગવાન બુદ્ધ બોધિસત્ત્વાવસ્થામાંને આ પિતાને અનુભવ કહ્યો હોવો જોઈએ. જલદી પ્રવાસ કરવાથી ફાયદો થતો નથી, પણ ધીરે ધીરે પ્રવાસ કરવામાં ફાયદો થાય છે, એવો તેમનો પિતાને અનુભવ હતો. આવી રીતે ધીરે ધીરે પ્રવાસ કરીને જ બીજા શ્રમણો પાસેથી તેમણે જ્ઞાન મેળવ્યું અને અંતે પિતાને નવો મધ્યમ માર્ગ શોધી કાઢો.
ભિક્ષુસંઘની સાથે ચારિકા બુદ્ધત્વ પામ્યા પછી ભગવાન બુદ્ધ ગયાથી કાશી સુધી પ્રવાસ કર્યો, અને ત્યાં પંચવર્ષીય ભિક્ષુઓને ઉપદેશ કરીને તેમને સંધ સ્થાપ્યો. તેમને કાશીમાં મૂકીને ભગવાન એકલા જ રાજગૃહ પાછા ગયા, એવી કથા મહાવગ્નમાં આપી છે. પણ એ પાંચે ભિક્ષુઓ. તે ચાતુર્માસ પછી ભગવાનની સાથે જ હતા એમ માનવાને સબળ પુરાવે છે. રાજગૃહમાં સારિપુત્ત અને મોગ્ગલ્લાન એ બે પ્રસિદ્ધ -પરિવ્રાજકે બુદ્ધના શિષ્યો થયા પછી બૌદ્ધસંઘના ઉત્કર્ષના પ્રારંભ થયો. અને તે સમયથી ભગવાન બુદ્ધની સાથે ઘણેભાગે નાને કે મોટે ભિક્ષુસંધ રહેતો, અને તેની ચારિકા ભિક્ષુસંઘને સાથે લઈને થતી. ભગવાન બુદ્ધ ભિક્ષુસંઘને છોડીને એકલા રહ્યા હોય એવું ભાગ્યે જ બનવા પામ્યું છે.
