________________
૨૨
ભગવાન બુદ્ધ
છોકરાનાં અને છોકરીનાં લગ્નમાં જાતિનો વિચાર કરવો યોગ્ય છે. પણ ધાર્મિક બાબતમાં જાતિને વિચાર કરવાનું કારણ નથી. કારણ કે ધાર્મિક કૃત્યોમાં ગુણ જોવા પડે છે; અને ગુણ જાતિ પર આધાર નથી રાખતા.'
જૈનસંધે જાતિભેદને સ્વીકાર કર્યો બીજા શ્રમણસંઘમાંના ફક્ત નિગ્રંથસંધની ડીઘણી માહિતી આજે ઉપલબ્ધ છે. આ શ્રમણુસંધે અશોક પહેલાં જ જાતિભેદને મહત્ત્વ આપવા માંડયું હતું એવું આચારાંગસૂત્રની નિયુક્તિ પરથી દેખાય છે આ નિરુતિ ભદ્રબાહુએ રચી અને તે ચંદ્રગુપ્તનો ગુરુ હતો એવી માન્યતા જેનોમાં પ્રચલિત છે. આ નિરુક્તિની શરૂઆતમાં જ જાતિભેદ વિષે જે ઉલ્લેખ કર્યો છે, તેને સારાંશ આ પ્રમાણે છે : “ચાર વર્ણોના સંયોગથી સળ વર્ણ ઉત્પન્ન થયા. બાહ્મણ પુરુષ અને ક્ષત્રિય સ્ત્રી વડે પ્રધાન ક્ષત્રિય અથવા સંકર ક્ષત્રિય ઉત્પન્ન થાય છે. ક્ષત્રિય પુરુષ અને વૈશ્ય સ્ત્રી વડે પ્રધાન વૈશ્ય અથવા સંકર વૈશ્ય પેદા થાય છે. વૈશ્ય પુરુષ અને શુદ્ર સ્ત્રી વડે પ્રધાન શુદ્ર અથવા સંકર શક પેદા થાય છે. આ રીતે સાત વર્ણ થાય છે. હવે નવ વર્ણતર નીચે મુજબ છે –(૧) બ્રાહ્મણ પુરુષ અને વૈશ્ય સ્ત્રી વડે અખશે; (૨) ક્ષત્રિય પુરુષ અને શુદ્ર સ્ત્રી વડે ઉગ્ર; (૩) બ્રાહ્મણ પુરુષ અને શદ્ર સ્ત્રી વડે નિષાદ; (૪) શક પુરુષ અને વૈશ્ય સ્ત્રી વડે અયોગવ; (૫) વૈશ્ય પુરુષ અને ક્ષત્રિય સ્ત્રી વડે માગધ; (૬) ક્ષત્રિય પુરુષ અને બ્રાહ્મણ સ્ત્રી વડે સૂત; (૭) શુદ્ર પુરુષ અને ક્ષધિય સ્ત્રી વડે ક્ષત્તા; (૮) વૈશ્ય પુરુષ અને બ્રાહ્મણ સ્ત્રી વડે વૈદેહ; (૯) શુદ્ર પુરુષ અને બ્રાહ્મણ સ્ત્રી વડે ચાંડાલ પેદા થાય છે.
| (આચારાંગ નિયુક્તિ અ૦ ૧, ગાથા ૨૧ થી ૨૭). *આવાહ એટલે વહુને ઘેર લાવવી અને વિવાહ એટલે છોકરીનાં લગ્ન કરી તેને સાસરે મોકલવી.
