________________
જાતિભેદ
૨૪૧ તેમની આગળ આપનું અભિષિક્ત માથું નમાવવું યોગ્ય નથી.”
અશકે કશો જવાબ આપ્યો નહિ, અને કેટલાક સમય પછી બકરાં, ઘેટાં વગેરે પ્રાણીઓનાં માથાં મંગાવીને તે વેચાવ્યાં. યશને માણસનું માથું લાવીને તે વેચવાનું કહ્યું. બકરાં, ઘેટાં વગેરે પ્રાણીઓનાં માથાંઓની કંઈક કિમત મળી. પણ માણસનું માથું ખરીદવા કઈ જ તૈયાર નહોતું. તેથી અશકે કેઈને તે મફત આપવાને હુકમ કર્યો. પણ યશ અમાત્યને તે મફત લેનાર માણસ પણ મળે નહિ. તેણે અશોકને તે વાત જણાવી ત્યારે અશકે પૂછયું, “આ માણસનું માથું મફત આપ્યું તે પણ લેકે કેમ લેતા નથી?”
યશ –કારણ કે તેમને આ માથાનો અણગમો છે.
અ–તેમને આ જ માણસના માથાનો અણગમો છે, કે બધા જ માણસોનાં માથાંઓને તેઓને અણગમે થશે?
યશ –મહારાજ, ગમે તે માણસનું માથું કાપીને લેકે પાસે લઈ જઈએ તે તેઓને તેને અણગમો જ થશે.
અવ–મારા માથાનો પણ તેટલે જ અણગમો થશે?
આ પ્રશ્નનો જવાબ આપવાની યશની હિમત ચાલી નહિ; પણ અશકે અભયદાન આપ્યું ત્યારે તે બોલ્યો, “ મહારાજ, આપના માથાને પણ લેકેને એવો જ અણગમો થશે.”
અ –તો પછી મારું આવું માથું ભિક્ષુઓના ચરણે ધરીને હું તેમનું બહુમાન કર્યું, તેમાં તને ખરાબ શા માટે લાગે છે ? આ સંવાદ પછી કેટલાક લેકે છે, તેમાં નીચેનો એક છે
आवाहकालेऽथ विवाहकाले
जातेः परीक्षा न तु धर्मकाले । धर्मक्रियाया हि गुणा निमित्ता
गुणाश्च जाति न विचारयन्ति ॥
