________________
૨૪૦
ભગવાન બુદ્ધ
તેને સમૂળગે ઉખેડી નાખવો કાઈ પણ શ્રમણસંધને માટે શક્ય ન બન્યું.
શ્રમણેમાં જાતિભેદ ન હતું તેમ છતાં ઋષિમુનિઓની પરંપરાને અનુસરીને શ્રમણોએ પિતાના સંધમાં જાતિભેદને સ્થાન આપ્યું નહિ. ગમે તે જાતિને. મનુષ્ય શ્રમણ થઈને શ્રમણ સંઘમાં દાખલ થઈ શકતે. હરિકેશિબલ ચાંડાળ હોવા છતાં નિર્ચ થના (જેનોના) સંઘમાં હતા, એ નવમા પ્રકરણમાં કહ્યું જ છે. (પૃ. ૨૦૬-૮ જુઓ. ) બુદ્ધના ભિક્ષુસંધમાં તે “વપાક નામના ચાંડાળ અને સુનીત નામના ભંગી જેવા અસ્પૃશ્ય વર્ગમાં જન્મેલા મોટા સાધુઓ થઈ ગયા.* આપણું સંઘમાં જે મહાન ગુણો છે તેમાં આપણે ત્યાં જાતિભેદને સ્થાન નથી એ એક છે, એમ ભગવાન બુદ્ધ કહેતા. ભગવાન કહે છે, “હે ભિક્ષુઓ, ગંગા, યમુના, અચિરવતી, સરભૂ (સરયું) મહી–આ મહાનદીઓ મહાસમુદ્રમાં ભળ્યા પછી પિતાનાં નામો તજીને મહાસમુદ્ર એ એક જ નામ પામે છે. તેવી રીતે, ક્ષત્રિય, બ્રાહ્મણ, વૈશ્ય, શુદ્ર એ ચાર વર્ણો તથાગતના સંધમાં પ્રવેશ કર્યા પછી પહેલાંનાં નામગાત્રો તજીને “શાક્યપુત્રીય શ્રમણ' એ એક જ નામથી ઓળખાય છે. ”
( ઉદાન ૫/૫ અને અંગુત્તરનિકાય, અદકનિપાત) અશેકના સમયમાં બૌદ્ધસંઘમાં જાતિભેદ ન હતો
અશોકના સમકાલીન બૌદ્ધસંવમાં જાતિભેદ બિલકુલ પળાતે ન હતું એ વાત દિવ્યાવદાનમાંની યશ અમાત્યની વાર્તા ઉપરથી જણાઈ આવે છે.
' અશક રાજા તાજેતરમાં જ બૌદ્ધ થયો હતો, અને તે બધા ભિક્ષુઓને પગે લાગતો. તે જોઈને યશ નામના તેના અમાત્ય કહ્યું, “મહારાજ આ શાક્ય શ્રમણોમાં બધી જાતના લકે છે.
x બૌદ્ધસંઘને પરિચય પૃ. ૨૫૩થી ૨૬ જુએ.
