________________
જાતિભેદ
૨૪૩ આજે જે મનુસ્મૃતિ અસ્તિત્વમાં છે, તે આ નિયુક્તિ કરતાં ઘણું જ અર્વાચીન છે. તેમ છતાં આ નિયુકિતના સમયમાં બ્રાહ્મણો મનુસ્મૃતિમાંની અનુલોમ પ્રતિલોમ જાતિઓની વ્યુત્પત્તિ આવી જ રીતે લગાડવાનો પ્રયત્ન કરતા હતા, એવું અનુમાન કરવામાં જરા પણ વાંધો નથી અને જેનોએ આ વ્યુત્પત્તિ બ્રાહ્મણ પાસેથી જ લીધી હોવી જોઈએ એવી મજબૂત શંકા આવે છે. તે ગમે તેમ હોય, પણ નિગ્રંથ શ્રમણોએ જાતિભેદને પૂર્ણ સંમતિ આપ્યાને આ એક ઉત્તમ દાખલો છે. હીન જાતિઓને જૈન સાધુસંઘમાં જોડાવાની મનાઈ
बाले वुड्ढे नपुसे य कीवे जड्डे य वाहिए। तेणे रायावगारी य उम्मत्ते य अदंसणे ॥ दासे दुहे य मूढे य अणते झुंगिए इय। उबद्धए च भयए सेहनिप्फेडिया इ य॥
(૧) બાળક, (૨) વૃદ્ધ, (૩) નપુંસક, (૪) ક્લીબ, (૫) જડ, (૬) વ્યાધિત, (૭) ચેર, (૮) રાજાપરાધી, (૯) ઉન્મત્ત, (૧૦) અદર્શન (?), (૧૧) દાસ, (૧૨) દુષ્ટ, (૧૩) મૂઢ, (૧૪) ઋણ, (૧૫) ગિત, (૧૬) કેદી, (૧૭) ભયા, અને (૧૮) ભગાડીને આણેલો શિષ્ય–આ અઢારને જૈન સાધુસંઘમાં લેવાની મનાઈ છે. તેમાંની ઘણી વ્યક્તિઓને બૌદ્ધ ભિક્ષુસંઘમાં પણ લઈ શકાતી નથી. આ બે સંઘની પ્રવેશવિધિઓની (ઉપસંપદાઓની) સરખામણું ઘણું ઉપયોગી થશે,* પણ તે આ પ્રકરણને વિષય નથી. ઉપર આપેલા અઢાર માણસમાંથી ફક્ત ૧પમાનો વિચાર આવશ્યક છે. તે શબ્દ ઉપરની ટીકા આ પ્રમાણે છે –
કબૌદ્ધ ભિક્ષુસંધની પ્રવેશવિધિની બાબતમાં “બુદ્ધ ધર્મ અને સંધ” પૃ. ૫૯-૬૦, “બૌદ્ધસંઘને પરિચય” પૃ. ૧૭–૧૯ જુઓ.
