________________
૨૧૬
ભગવાન બુદ્ધ
લીધેલા હોવાથી તેમને ખૂબ દુઃખ થાય એ સ્વાભાવિક હતું. યજ્ઞ માટે લેકે પર કેવી જબરદસ્તી થતી તે નીચેની ગાથાથી જણાશે
ददन्ति एके विसमे निविठा छत्त्वा बधित्वा अथ सोचयित्वा !। सा दक्खिणा अस्सुमुखा सदण्डा।
समेन दिन्नस्स न अग्धमेति ॥ કાઈ વિષમમાર્ગમાં નિવિષ્ટ થઈ ને મારામારી કરીને લોકોને દુઃખી કરીને દાન આપે છે. તેમનાં લેકનાં) આંસુઓથી ભરેલી તે સદણ્ડ દક્ષિણા સમત્વથી આપેલા દાનની કિમત પામતી નથી.”
તે કાળે જેમ યજ્ઞયાગને માટે તેમ જ ઉપજીવિકા માટે અનેક પ્રાણીઓ મારવામાં આવતાં; ગાયને મારીને ચૌટા પર તેનું માંસ વેચવાની પ્રથા પ્રચલિત હતી.x પરંતુ બુદ્ધ જેટલો યજ્ઞયાગનો નિષેધ કર્યો એટલે આ કૃત્યોને કરેલો દેખાતો નથી. ચૌટા પર માંસ વેચવાની રીત બુદ્ધને પસંદ હતી એવું સમજવાનું નથી. પણ યજ્ઞયાગની સરખામણીમાં તેની કશી જ કિમત નહોતી. કસાઈના હાથમાં જે ગાય અને બળદ આવતાં, તે ગાયો દૂઝણી નહતી, અને તે બળદ ખેતી માટે નિરુપયેગી થયેલા હતા; તેને માટે કેઈ આંસુઓ પાડતા નહોતા. યજ્ઞની વાત જુદી હતી. ૫૦૦ કે ૭૦૦ વાછરડીઓ કે વાછરડાંઓ એક યજ્ઞમાં મરાય એટલે ખેતીને કેટલું નુકસાન થતું હશે, અને તે માટે ખેડૂતો કેવા દુ:ખી થતા હશે એ કેવળ કલ્પનાથી જ જાણી શકાય. બુદ્દે આવા જુલ્મોનો નિષેધ કર્યો હોય તો તેમને વેદનિક શા માટે કહેવા?
| સુયશ કયો ? - રાજાઓએ અને શ્રીમંત બ્રાહ્મણોએ કેવી રીતે યજ્ઞ કરે
+सेय्यथापि भिक्ख वे दक्खो गोघातको वा गोघातकन्तेवासी वा गाविं वधित्वा चातुम्महापथे बिलसो विमजित्वा નિતિ અત્ત (સતિપઢાનસુત્ત).
