________________
યજ્ઞયાગ
૨૧૩ કરવી. તે અગ્નિઓ કયા? આહવનીયાગ્નિ (આહુનેયાગ્નિ ), ગાર્ડપત્યાગ્નિ (ગહપતાગિ અને દક્ષિણગ્નિ (દકિપણેગિ ). ૧ માબાપ એ આહવનીયાગ્નિ છે એમ સમજવું અને તેમની ભારે સત્કારથી પૂજા કરવી. સ્ત્રીપુત્રાદિ, દાસ, કર્મકાર એ ગાપત્યાગ્નિ છે એમ સમજીને તેમની આદરપૂર્વક પૂજા કરવી. શ્રમણબ્રાહ્મણોને દક્ષિણગ્નિ સમજીને તેમની સત્કાર સાથે પૂજા કરવી. હે બ્રાહ્મણ, આ લાકડાંને અગ્નિ ક્યારેક સળગાવવો પડે છે, ક્યારેક તેની ઉપેક્ષા કરવી પડે છે અને ક્યારેક તેને બુઝાવવો પડે છે. '
ભગવાનનું આ કથન સાંભળીને ઉદ્દગતશરીર બ્રાહ્મણ તેને ઉપાસક થશે અને બોલ્યો, “હે ગોતમ, પાંચસો બળદ, પાંચ વાછરડાં, પાંચસો વાછરડીઓ, પાંચસે બકરાં અને પાંચ ઘેટાં, એ બધાં પ્રાણીઓને હું ચૂપથી છૂટાં કરું છું. તેમને હું જીવદાન આપું છું. તાજું ઘાસ ખાઈને અને ઠંડું પાણી પીને તેઓ શીતલ છાયામાં સુખેથી રહે !”
યજ્ઞમાં તપશ્ચર્યાનું મિશ્રણ બુદ્ધસમકાલીન યજ્ઞયાગમાં બ્રાહ્મણોએ તપશ્ચર્યાનું મિશ્રણ કર્યું હતું. વૈદિક મુનિ જંગલમાં રહીને તપશ્ચર્યા કરવા લાગ્યા, તોપણ સગવડ હોય ત્યારે વચ્ચે વચ્ચે નાના મોટા યજ્ઞ કરતા જ હતા. તેના એક બે દાખલા ત્રીજા પ્રકરણમાં આવ્યા છે જ.૨ આ ઉપરાંત યાજ્ઞવલક્યનો દાખલે લે. યાજ્ઞવજ્ય મેટો તપસ્વી અને બ્રશ્મિ ગણાતો હતો. એમ છતાં તેણે જનક રાજાના યજ્ઞમાં ભાગ લીધે,
૧. આ ત્રણ અગ્નિએ બ્રાહ્મણના ગ્રંથોમાં પ્રસિદ્ધ છે. “ક્ષત્તિ
પાદવની રાજા ' (અમરકોશો. એમની પરિચર્યા કેવી રીતે કરવી અને તેનું ફળ શું ઈત્યાદિ માહિતી ગૃહ્યસૂત્રાદિ ગ્રન્થમાં મળે છે. -
૨. પૃ. ૬૩-૬૪ જુઓ.
