________________
યજ્ઞયાગ
૨૧૧
અશ્વમેધ, પુરુષમેધ, સમ્યફ પાશ, વાજપેય અને નિરર્ગલ, એ ય ભારે ખર્ચવાળા છે; પણ તે મહાફલદાયક થતા નથી. બકરાં, ઘેટાં અને ગાયો એ ત્રિવધ પ્રાણીઓ જેમાં મરાય છે, તે યજ્ઞમાં સદ્દવર્તની મહષિઓ જતા નથી. પણ જે યજ્ઞોમાં પ્રાણીઓની હિંસા થતી નથી, જે લોકોને ગમે છે, અને બકરાં, ઘેટાં, ગાયો વગેરે વિવિધ પ્રાણીઓ જેમાં મરાતાં નથી, એવા યજ્ઞોમાં સદ્દવની મહર્ષિઓ ઉપસ્થિત થાય છે. તેથી સુજ્ઞ પુરુષે આવી જાતને યજ્ઞ કરવો. આ યજ્ઞ મહાફલદાયક છે. કારણ કે આ યજ્ઞના યજમાનનું કલ્યાણ થાય છે, અકલ્યાણ થતું નથી. અને તે યજ્ઞ વૃદ્ધિ પામે છે અને દેવતાઓ પ્રસન્ન થાય છે.”
યશામાં પાપ શાથી? યજ્ઞમાં પ્રાણીવધ કરવાથી યજમાન કાયાવાચા મનથી અકુશલકર્મનું આચરણ કરે છે તેથી યજ્ઞ અમંગલ છે, એવું બુદ્ધનું કહેવું હતું. આ વિષે અંગુત્તર નિકાયના સત્તકનિપાતમાં એક સુત્ત મળે છે. તેને અનુવાદ આ પ્રમાણે
એક વખત ભગવાન શ્રાવસ્તી આગળ જેતવનમાં અનાથ પિડિકના આરામમાં રહેતા હતા. તે વખતે ઉદ્દગતશરીર (ઉચ્ચતસરીર) બ્રાહ્મણે મહાયજ્ઞની તૈયારી ચલાવી હતી. પાંચસે બળદ, પાંચસો વાછરડાં, પાંચસે વાછરડીઓ, પાંચસે બકરાં અને પાંચ ઘેટાંને યજ્ઞમાં બળી આપવા માટે ચૂપ બાંધ્યા હતા ત્યારે ઉદ્દગત શરીર બ્રાહ્મણ ભગવાન પાસે આવ્યો અને કુશલ પ્રશ્ન પૂછીને એક બાજુએ બેઠે. તે બે , “હે ગોતમ, યજ્ઞ માટે અગ્નિ સળગાવો અને ચૂપ ખડા કરવા એ મહાફલદાયક છે, એવું મેં સાંભળ્યું છે.'
ભગવાન બોલ્યા, “ હે બ્રાહ્મણ, યજ્ઞ માટે અગ્નિ સળગાવવો અને ચૂપ ઊભા કરવા એ મહાફળદાયક છે, એવું મેં પણ સાંભળ્યું છે.”
આ જ વાક્ય બ્રાહ્મણે ફરી બે વખત ઉચ્ચાયું, અને ભગવાને તેને તે જ જવાબ આપે. ત્યારે બ્રાહ્મણે કહ્યું, “તો પછી આપણે
