________________
૨૧૦
ભગવાન બુદ્ધ
આ ઉપરથી એમ જણાય છે કે ઘણાખરા શ્રમણ સંપ્રદાયો ઓછાવત્તા પ્રમાણમાં વેદને સ્પષ્ટ નિષેધ કરતા હતા, અને તેમને વેદનિદક કહેવામાં વાંધો ન હતો. પણ બુદ્ધ વેદની નિદા કર્યાનો દાખલ કયાંય મળતો નથી. આથી ઉલટું વેદાભ્યાસનાં વખાણ જ બધે દેખાય છે. બુદ્ધના ભિક્ષુસંઘમાં મહાકાત્યાયન જેવા વેદપારંગત બ્રાહ્મણ હતા, તેથી ભગવાન બુદ્ધ વેદનિદક હાય, એ સંભવતું નથી. પણ યજ્ઞયાગમાં થતી ગાય, બળદ અને બીજા પ્રાણીઓની હિંસા તેમને બીજા શ્રમણોની જેમ જ પસંદ ન હતી.
યોને નિષેધ કેસલ સંયુત્તમાં, યજ્ઞયાગોને નિષેધ કરવાવાળું સુત્ત છે. તે આ પ્રમાણે-“ભગવાન બુદ્ધ શ્રાવસ્તીમાં રહેતા હતા. તે વખતે પસેનદિ કોસલ રાજાના મહાયજ્ઞની શરૂઆત થઈ. તેમાં પાંચસો બળદ, પાંચસો વાછરડાં, પાંચસે વાછરડી, પાંચસો બકરાં અને પાંચસો ઘેટાં બલિદાન માટે યુપને બાંધ્યાં હતાં. રાજાના દાસ, દૂત અને કામગારો દંડના ડરથી ભયભીત થઈને આંસુ સારતા, રેતા રેતા યજ્ઞનાં કામો કરતા હતા.
ભિક્ષુઓએ આ બધું જોઈને ભગવાનને કહ્યું. ત્યારે ભગવાને કહ્યું, अस्समेघं पुरिसमेघ सम्मापासं वाजपेयं । निरग्गळं महारम्भा न ते होन्ति महप्फला ॥ अळका च गावो च विविधा यत्थ हग्गरे। न तं सम्मग्गता यजं उपयन्ति महेसिनो॥ यै च या निरारम्भा यजन्ति अनुकूलं सदा। अजेळका च गावो च विविधा नेत्थ हरे ॥ एतं सम्मग्गता यझं उपयन्ति महेसिनो। एतं यजेथ मेघावी एसो यो महप्फलो॥ पत हि यजमानस्य सेव्यो होति न पापियो। यो च विपुलो होति पसीदन्ति च देवता ॥
