________________
૧૮
બૌદ્ધ ગ્રન્થ ‘ ત્રિપિટક ' તેમજ ખીજા આધારપ્રથાનું ચિકિત્સાપૂર્વક દોહન કરીને તેમના આધાર પર જ લખેલા પહેલવહેલા કાઈ ચિરત્રગ્રંથ હોય તો તે ધર્માંનન્દ કાસમ્મીએ લખેલું આ ચરિત્ર જ છે. આ પ્રાચીન સામગ્રીમાં પણ જેટલા ભાગ બુદ્દિગ્રાહ્ય છે તેટલેા જ તેમણે લીધા છે. પૌરાણિક ચમત્કાર, અસંભવિત વસ્તુઓ વગેરે અધું છેાડી ઈને તેમણે જે કાંઈ લખ્યું છે તેને માટે ઠેકઠેકાણે તેમણે મૂળગ્રંથાનાં પ્રમાણેા પણ આપ્યાં છે. આ રીતે, ઔદું સાહિત્ય અને જૈન સાહિત્યમાં તે સમયની સામાજિક, ધાર્મિક અને રાજકીય પરિસ્થિતિની જે જે માહિતી મળી શકી, તેને લાભ લઈ ને આ ગ્રંથમાં ભગવાન મુદ્ધના સમયની પરિસ્થિતિ પર નવેા જ પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યા છે.
ભગવાન બુદ્ધને માટે અનન્ય નિષ્ઠા હૈાવા છતાં ધર્માંનન્દજીએ અસાધારણ સત્યનિષ્ઠાથી, નિર્ભય થઈને, જે યેાગ્ય લાગ્યું તે જે આમાં લખ્યું છે. એમને સામાન્ય જનતાના હિતને માટે લખવું હતું, તેથી ધર્માનન્દજીએ આ ચરિત્ર, તેમ જ પેાતાનાં ખીજાં પુસ્તકા, સામાન્ય માણસ સમજી શકે એવી સરળ અને સાદી ભાષામાં લખ્યાં છે.
પાલિ ભાષા ઉપર એમનું એટલું બધું પ્રભુત્વ હતું કે તે જાણે પેાતાની જન્મભાષા હેાય એટલી સરળતાથી તેઓ તે ભાષામાં લખી શક્તા. એમણે બૌદ્ધ ગ્રન્થેાપર પાલિભાષામાં જે ટીકાએ લખી છે, તેમાં તેમણે પેાતાની વિદ્વત્તાને ઉપયાગ સાદી વાતાને અધરી કરવા માટે અને અધરી વાર્તાને વધુ અધરી કરવા માટે કર્યાં નથી. ભારતવર્ષના લાકા ભગવાન બુદ્ધને ભૂલી ગયા છે, અને તેમના કલ્યાણમય ધર્મ વિષે પડિતામાં પણ વિકૃત માન્યતાએ ફેલાઈ છે, એમ જોઈને ધર્માંનન્દજીએ પેાતાના સમગ્ર અધ્યયનને સાર લેાકસુલભ શૈલીમાં મરાઠી ભાષામાં આપ્યા છે. એનું જ ગુજરાતી ભાષાંતર મહાત્મા ગાંધીજીના ગુજરાત વિદ્યાપીઠે પ્રકાશિત કર્યુ હતું.
