________________
૧૯૪
ભગવાન બુદ્ધે
ઉપર આપ્યું જ છે. દસ અકુશલ અને દસ કુશલ ક`પથાનાં વર્ણના ત્રિપિટક સાહિત્યમાં ઘણી જગ્યાએ મળે છે. ઉપરના ઉતારામાં અકુશલ ક`પથાને અધર્માચરણ અને કુશલ ક`પથાને ધર્માચરણ કથા છે.
કુશલ કર્યાં અને અર્ધાંગિક મા
આમાંના કુશલ કમ પથાને આય` અષ્ટાંગિક માગ માં સમાવેશ થાય છે જ. ત્રણ પ્રકારનું કુશલ કાયકમ એટલે સમ્યક્ ક, ચાર પ્રકારનું કુશલ વાચસિક ક` એટલે સમ્યક્ વાચા, અને ત્રણ પ્રકારનું માનસિક કુશલ કર્મી એટલે સમ્યક્ દૃષ્ટિ અને સમ્યક્ સંકલ્પ બાકી રહેલાં. આ અગિક માનાં અંગા એ કુશલ કમ પ્રથાને પાષક જ છે. સમ્યક્ આજીવ, સમ્યક્ વ્યાયામ, સમ્યક્ સ્મૃતિ અને સમ્યક્ સમાધિ આ ચાર અંગેાની યથાતથ ભાવના વિના કુશલ ક પથની અભિવૃદ્ધિ અને પૂર્ણતા નહિં થાય.
અનાસક્તિયોગ
કેવળ કુશલ કરતા જઈ એ અને તેમાં આસક્ત થઈ એ, તે તેમાંથી અકુશલ ઉત્પન્ન થવા સંભવ છે.
कुसलो धम्मो अकुसलरस धम्मस्स आरम्मण पच्चयेन पच्चयो । दानं दत्वा सीलं समादियित्वा उपोसथकम्मं कत्वा तं अस्सादेति अभिनन्दति । तं आरब्भ रोगो उप्पज्जति दिट्ठि उप्पज्जति विचिकिच्छा उप्पज्जति उद्धच्चं उप्पज्जति दोमनस्सं उप्पज्जति । ( तिकपट्ठान )
*
કુશલ મનેાવિચાર અકુશલને આલંબન પ્રત્યયથી પ્રત્યક્ષ થાય છે. ( કાઈ માણસ ) દાન આપે છે, શીલ સાચવે છે, ઉપાસથકમ કરે છે, અને તેનેા આસ્વાદ લે છે, તેનું અભિનંદન કરે છે. તેનાથી લેાભ ઉત્પન્ન થાય છે, ષ્ટિ ઉત્પન્ન થાય છે, શંકા ઉત્પન્ન થાય છે, ભ્રાન્તિ ઉત્પન્ન થાય છે, દૌમનસ્ય ઉત્પન્ન થાય છે.'
આ રીતે કુશલ મનેાત્તિ અકુશલને કારણભૂત થતી હોવાથી