________________
આત્મવા
૧૭૩
રાશી લાખ ફેરાઓનું તત્ત્વજ્ઞાન સ્વીકાર્યું હોત, તે નિર્ચની પરંપરામાં ચાલતા આવેલા ચાતુર્યામેનું મહત્ત્વ રહ્યું ન હત. નિયતિ (નસીબ), સંગતિ (પરિસ્થિતિ) અને સ્વભાવ એ ત્રણ વડે પ્રાણીઓ પરિણત થાય છે, એવું માનીએ તે અહિંસા, સત્ય, અસ્તેય અને અપરિગ્રહ એ ચાર યામોનો શો ઉપયોગ? તેથી જ આ બે આચાર્યો ભેગા રહી શક્યા નહિ હોય.
આજીવિકાના ચોરાશી લાખ ફેરાઓના તત્વજ્ઞાન કરતાં ચાતુર્યામ સંવરવાદ લેકેને વધુ ગમ્યો, તેમાં નવાઈ નથી. કારણ કે, તે વાદ અને તપશ્ચર્યા એ બંને વડે પાછલા જન્મમાં કરેલું પાપ ધેાઈ નાખી એક જ જન્મમાં મેક્ષ મેળવવો શક્ય હતા.
નિર્ગથેની માહિતી નિગ્રંથોના મતની ઘણુ માહિતી સુત્તપિટકમાં મળે છે. તેમાં મનિઝમનિકાયના ચૂળદુફ ખખબ્ધ સુત્તમાં બુદ્ધને અને નિર્ગને સંવાદ છે. તેનો સારાંશ આ પ્રમાણે – - રાજગૃહ આગળ કેટલાક નિર્ચ ઊભા રહીને તપશ્ચર્યા કરતા હતા, ત્યારે ભગવાન બુદ્ધ તેમની પાસે જઈને તેમને પૂછયું, “હે ભાઈઓ, તમે આવી રીતે તમારા શરીરને કષ્ટ શા માટે આપ છો ?'
તેમણે કહ્યું, “નિન્ય નાથપુર સર્વજ્ઞ છે. ચાલતાં, ઊભતાં, સૂતાં કે જાગતાં આપણી જ્ઞાનદષ્ટિ કાયમ હોય છે એમ તે કહે છે. અને તે અમને ઉપદેશ આપે છે કે, “હે નિજો, તમે પૂર્વજન્મમાં પાપ કર્યું છે, તે આવી જાતના દેહદંડનથી જીર્ણ કરે (નિજજરેથ), અને આ જન્મમાં કાયા, વાચા કે મન વડે કોઈ પણ પાપ કરશો નહિ. આથી તપ વડે પૂર્વજન્મના પાપને નાશ થશે અને નવું પાપ નહિ કર્યું હોવાથી આવતા જન્મમાં કર્મક્ષય થશે અને તેથી બધાં દુઃખોનો નાશ થશે. આ એમનું કહેવું અમને ગમે છે.”
