________________
શ્રાવકસંઘ
૧૫૯
બીજા શ્રામણે રે ભગવાન બુદ્ધની હયાતીમાં નાની ઉમરમાં સંઘમાં જોડાનાર શ્રામણે ઘણું જ ઓછા હતા. પણ બીજા સંપ્રદાયોમાંથી જે પરિવ્રાજક આવતા, તેમને ચાર મહિના ઉમેદવારી કરવી પડતી; અને આવી જાતના ગ્રામસેરેની સંખ્યા જ વધારે હતી એમ લાગે છે. દીઘનિકાયના મહાસીહનાદ સત્તને અને કાશ્યપ પરિવ્રાજક બુદ્ધના ભિક્ષુસંધમાં પ્રવેશ કરવાની ઈચ્છા બતાવે છે, ત્યારે ભગવાન કહે છે, “હે કાશ્યપ, આ સંપ્રદાયમાં જે કોઈ પ્રવજ્યા લઈને સંઘમાં પ્રવેશ કરવા માગે છે, તેને ચાર મહિના ઉમેદવારી કરવી પડે છે. ચાર મહિના પછી ભિક્ષુઓની ખાતરી થાય એટલે તેઓ તેને પ્રવજ્યા આપીને સંઘમાં દાખલ કરે છે. આ બાબતમાં કેટલાક અપવાદ છે, એ હું જાણું છું.”
આ નિયમને અનુરીને કાશ્યપે ચાર મહિના ઉમેદવારી કરી અને ભિક્ષુઓની ખાતરી થયા પછી તેને સંધમાં દાખલ કરી દીધો.
શ્રામણે સંસ્થાની વૃદ્ધિ શ્રામની સંસ્થા ભગવાનના પરિનિર્વાણ પછી વધવા માંડી અને ધીરે ધીરે નાની ઉમરમાં ગ્રામર થઈને ભિક્ષુ થનારાની સંખ્યા ખૂબ વધી. આથી સંધમાં અનેક દોષ પેદા થયો. ખુદ ભગવાન બુદ્ધ અને તેનો ભિક્ષુસંઘ એ બધાને ગૃહસ્થાશ્રમને પૂરેપૂરે અનુભવ હતો. અને તેથી તેમનું મન ફરી ગૃહસ્થાશ્રમ તરફ જાય એ શક્ય ન હતું. પણ નાની ઉમરમાં જ સંન્યાસ દીક્ષા આપીને જેમને સંસારમાંથી બહાર કાઢ્યા, તેમનું મન સંસાર તરફ આકર્ષાય એ સ્વાભાવિક હતું. પણ રૂઢિ તેમની આડે આવી અને તેમનાથી અનેક માનસિક દોષો થવા લાગ્યા. સંધના વિનાશને માટેનાં અનેક કારણમાં આ એક મુખ્ય કારણ ગણવું જોઈએ.
શ્રામણેરોની પદ્ધતિને અનુસરોને જ શ્રામણેરીઓની સંસ્થા
