________________
૧૫૮
ભગવાન બુદ્ધ
અને એકાગ્રતા અને સમાધિ મેળવી આપનાર અશુભ નિમિત્તની ભાવના* કર.
(૮) અને અનિમિત્તની (નિર્વાણની) ભાવના કર અને અહંકાર તજી દે. અહંકારનો નાશ કર્યા પછી તું શાંતિથી રહીશ.
આ રીતે ભગવાને આ ગાથાઓ વડે રાહુલને ફરી ફરી ઉપદેશ કર્યો.
આ સુત્તમાં એકંદરે આઠ ગાથાઓ છે. તેમાંની બીજી રાહુલની અને બાકીની ભગવાનની એવું અદ્રકથામાં કહેલું છે. પહેલી ગાથામાં ભગવાને જેને પંડિત કહ્યો છે તે સારિપુત્ત હતો, એવું પણ અથાકાર કહે છે અને તે સાચું હોય એમ લાગે છે. રાહુલ નાનો હતો ત્યારે જ તેના રિક્ષણને માટે ભગવાને તેને સારિપુરને સેંપી દીધો હતો અને એક બે વર્ષ પછી રાહુલ ઉંમર લાયક થયો ત્યારે ભગવાને તેને ઉપદેશ આપ્યો હશે. કારણ કે આ સુત્તમાં કહેલી વાતો નાના બાળકને સમજવા જેવી નથી. રાહુલ ઠામણેર થયો હોત તે “શ્રદ્ધાપૂર્વક ઘરમાંથી બહાર નીકળીને દુઃખનો અંત કરનાર થજે,” એવો ઉપદેશ તેને આપવાની જરૂર જ નહતી.
બ્રાહ્મણ જુવાન ગુરુને ઘેર જઈને બ્રહ્મચર્યપૂર્વક વેદાધ્યયન કરતા અને પછી ઇચ્છા મુજબ ગૃહસ્થાશ્રમ અથવા તપશ્ચર્યાનો માર્ગ લેતા. એવો જ પ્રકાર રાહુલની બાબતમાં બન્યો હશે. તેને સર્વ સાધારણ જ્ઞાન મળે એ ઉદ્દેશથી ભગવાને તેને સારિપુત્તને સોંપી દીધે, અને તે સારિપુત્ત સાથે રહેતા હોવાથી તેને બ્રહ્મચર્ય પાળવું આવશ્યક જ હતું. ઉંમરમાં આવ્યા પછી તે ફરી ગૃહસ્થાશ્રમમાં ન જાય એટલા ખાતર ભગવાને તેને આ ઉપદેશ આપ્યો અને અને રાહુલની આ કથાના પાયા પર મહાવિષ્ણકારે શ્રમણોની વિસ્તૃત કક્કા રચી.
* અશુભ ભાવના વિશે “સમાધિ માર્ગ,' પૃ. ૪૯-૫૮ જુઓ.
