________________
શ્રાવકસંઘ
૧૫૫
વિનયપિટક કરતાં સુત્તપિટક વધુ પ્રાચીન છે. તેમ છતાં તેમાં કેટલાંક સુત્તો પાછળથી દાખલ કરવામાં આવ્યાં અને આ સુત્ત તેમાંનું એક હાય એવું લાગે છે. ઈ. સ. પૂર્વે પહેલા કે ખીજા સૈકામાં જ્યારે મહાયાન પથા પ્રચાર જોસભેર થવા લાગ્યા તે વખતે તે લખાયું હોવું જોઈએ. તેમાં સદ્ધ એટલે વિરવાદી પંચ. ભિક્ષુણી સંધની સ્થાપનાને લીધે તે ૫૦૦ વર્ષ ટકશે અને પછી જ્યાં ત્યાં મહાયાન સપ્રદાયને પ્રસાર થશે, એવા આ સુત્તકર્તાના ભવિષ્યવાદ હશે. આ સુત્ત ભગવાન બુદ્ધના પરિનિર્વાણુને ૫૦૦ વર્ષ થઈ ગયાં પછી લખાયું એમ આ ભવિષ્ય ઉપરથી જ સિદ્ધ થાય છે.
ભારતવ માં પહેલા ભિક્ષુણીસ`ધ મુદ્દે જ સ્થાપન કર્યાં હાત તો કદાચ આ આઠ ગુરુધર્મની કેટલેક અંશે ઇતિહાસમાં ગણના કરી શકાઈ હોત. પણ વસ્તુસ્થિતિ તેવી નહેાતી. જૈન અને ખીજા સંપ્રદાયે બૌદ્ધ સંપ્રદાયથી એક એક સૈકા પહેલાં અસ્તિત્વમાં આવ્યા હતા અને તે સંપ્રદાયેામાં ભિક્ષુણીઓના મોટા મેાટા સધ હતા અને તેમાંની કેટલીક ભિક્ષુણીએ બુદ્ધિમાન અને વિદુષી હતી, એવી માહિતી પાલિ સાહિત્યમાં ઘણી જગ્યાએ મળી આવે છે. એ જ પદ્ધતિને અનુસરીને બુદ્ધને ભિક્ષુણી સંધ સ્થાપન કરવામાં આવ્યા. ગણુસત્તાક રાજ્યામાં અને જે દેશામાં એકસત્તાક રાજ્યપદ્ધતિ સ્થાપન થઈ હતી ત્યાંપણ સ્ત્રીનું માન સારી પેઠે જળવાતું હતું. આથી ભિક્ષુણીસંધના રક્ષણ માટે વિચિત્ર નિયમ બનાવવાની સહેજ પણ જરૂર નહેાતી. અશેાકના સમય પછી આ પરિસ્થિતિ બદલાઈ. આ દેશ પર યવન અને શક લેાકાની ચડાઇઓ થવા લાગી અને ધીરે ધીરે સ્ત્રીઓના દરો નીચે ઊતર્યાં, અને સમાજમાં તેમનું માન ઘટવું. આવા સમયમાં ભિક્ષુણી માટે આવી જાતના નિયમા ઘડાય તેમાં શી
નવાઈ ?
