________________
૧૪૮
ભગવાન બુદ્ધ
કઠેર નિયમ રાખવામાં આવે. એ વિનંતી ભગવાને માન્ય નહિ કરવાથી તેણે સંઘમાં ફાટફૂટ પાડી અને કેટલાક ભિક્ષુઓને લઈને તે ગયા ગયો.
દેવદત્તની આ કથા ચુલવષ્યમાં વિસ્તારથી આપી છે. પણ તેમાં ઐતિહાસિક સત્ય બહુ ઓછું દેખાય છે. કારણ કે દેવદત્ત ખૂન કરવા જેટલે દુષ્ટ હોત તે તે સંઘમાં ફાટફૂટ પાડવાને શક્તિમાન થાત નહિ અને કેટલાક ભિક્ષુઓ તેના ભકત પણ થયા હતા નહિ.
અજાતશત્રુ યુવરાજ હતું ત્યારે જ તેની અને દેવદત્તની મિત્રતા થઈ અને તે સમયથી દેવદત્ત આગેવાની માટે પ્રયત્ન કરવા લાગે, એવું લાભસત્કારસંયુત્તના ૩૬મા સુત્તપરથી જણાય છે. તે સુરને સાર નીચે મુજબ –
ભગવાન બુદ્ધ રાજગૃહ મુકામે વેળવનમાં રહેતા તે વખતે રાજકુમાર અજાતશત્ર ૫૦૦ રથ સાથે લઈને સવારે અને સાંજે દેવદત્તના દર્શન માટે જતો અને તેને માટે ૫૦૦ જણનું ભોજન મોકલતે. કેટલાક ભિક્ષુઓએ આ વાત ભગવાનને કહી ત્યારે ભગવાન બેલ્યા, “હે ભિક્ષુઓ, દેવદત્તના લાભસત્કારની સ્પૃહા કરશો નહિ, લાભને લીધે દેવદત્તનું નુકસાન જ થશે, વૃદ્ધિ થવાની નથી.”
આ ઉપરાંત દેવદત્તને ઉદ્દેશીને ભગવાને કહેલી નીચેની ગાથા બે જગ્યાએ મળે છે.
फलं वे कदलि हन्ति फलं वेडं फलं नळं। सकारो कापुरिसं हन्ति गम्भो अस्सतरं यथा ॥२
ફળ કેળનો નાશ કરે છે, ફળ વાંસનો નાશ કરે છે, અને ફળ નળનો નાશ કરે છે; અને ખેચરીનો ગર્ભ ખેચરીને નાશ કરે છે. તે જ રીતે સત્કાર કાપુરુષનો નાશ કરે છે.'
૧. “બુદ્ધલીલાસારસંગ્રહ' પૃ. ૧૭૯-૧૮૮ જુઓ.
૨. “સંયુત્તનિકાય (P. T. S.) ભાગ ૨, પૃ. ૨૪૧. અને “અંગુત્તરનિકાય” (P. T. S. ) ભાગ ૨, પૃ. ૭૩.
