________________
૧૪૬
ભગવાન બુદ્ધ
આ ઉપરથી નાના નાના નિયમો કાઢી નાખવાની કે દેશ કલાનુસાર સામાન્ય નિયમોમાં ફેરફાર કરવાની ભગવાને સંઘને પૂરેપૂરી ટ આપી હતી એ સ્પષ્ટ થાય છે.
શરીરે પગી પદાર્થ વાપરવામાં સાવધાનતા
ભિક્ષુને જોઈતી આવશ્યક ચીજોમાં ચીવર, પિપાત (અન્ન), શયનાસન (રહેવાની જગ્યા) અને દવા એ ચાર મુખ્ય પદાર્થો હતા. પાતિમોખના નિયમોને અનુસરીને તેમને ઉપભોગ કરતી વેળાએ પણ વિચારપૂર્વક વર્તવું એમ ભગવાનનું કહેવું હતું. ચીવર વાપરતી વખતે ભિક્ષુને કહેવું પડતું—પૂરે વિચાર કરીને હું આ જે ચીવર વાપરું છું, તે કેવળ શીત, ઉષ્ણ, મચ્છર, માખીઓ, પવન, તડકો, સાપ વગેરે ઉપદ્રવ ન થાય એટલા માટે અને ગુલૅકિય ઢાંકવાના ઉદ્દેશથી વાપરું છું.” - પિપાત સેવન કરતી વેળાએ તેને કહેવું પડતું–પૂરે. વિચાર કરીને હું પિડપાત સેવન કરું છું, તે શરીર ક્રીડા કરવા માટે સમર્થ થાય, મસ્ત થાય, સુંદર અને વિભૂષિત બને એટલા માટે નહિ; પણ કેવળ આ દેહનું રક્ષણ થાય, તકલીફ નષ્ટ થાય અને બ્રહ્મચર્યને મદદ થાય એ હેતુથી. આ રીતે હું (ભૂખની) જૂની વેદના નષ્ટ કરીશ અને (વધુ ખાઈને) નવી વેદના પેદા કરીશ નહિ. આથી મારી શરીરયાત્રા ચાલશે, લોકાપવાદ રહેશે નહિ અને જીવન સુખકર બનશે.
શયનાસન વાપરતાં તેને કહેવું પડતું—–“પૂરે વિચાર કરીને હું શયનાસન વાપરું છું, તે કેવળ શત, ઉષ્ણ, મચ્છર, માખીઓ, વાત, તડકો, સાપ વગેરેની પીડા નહિ થાય એટલા માટે અને -એકાંતવાસની વિશ્રાતિ માટે વાપરું છું. ઔષધિ પદાર્થ વાપરતાં તેને કહેવું પડતું–પૂરે વિચાર કરીને હું આ ઔષધિ પદાર્થ