________________
શ્રાવકસંઘ
૧૪૫
આવા ભિક્ષુ પાસે બહુ બહુ તે નીચેની ગાથામાં આપેલી આઠ વસ્તુઓ રહેતી.
तिचीवरं च पत्तो च वासि सूचि च बन्धनं । परिस्सावनेन अद्वैते युत्तयोगस्स भिक्खुनो।
ત્રણ ચીવર, પાત્ર, વાસિ (નાની કુહાડી), સોય, કમરબંધ, અને પાણી ગાળવાનું કપડું આ આઠ ચીજો યોગી ભિક્ષુ માટે પૂરતી છે.
વર્તનના નિયમ આ રીતે ભક્ષુઓએ ખૂબ સાદાઈથી રહેવું એવો ભગવાન બુદ્ધનો ઉપદેશ હતો, તે પણ મનુષ્ય સ્વભાવને અનુસરીને કેટલાક ભિક્ષુઓ આ વસ્તુઓ સ્વીકારવામાં પણ અતિરેક કરતા, એટલે કે ત્રણ ચીવ કરતાં વધુ વસ્ત્રો રાખતા, માટીનું કે લેઢાનું પાત્ર રાખવાને બદલે ત્રાંબા પિત્તળનું પાત્ર સ્વીકારતા; ચીવરે જરૂર કરતાં વધારે મોટાં બનાવતા. આથી પરિગ્રહને સ્થાન મળતું. આને અટકાવવા માટે ઘણું નિયમો કરવા પડ્યા. એ નિયમોની સંખ્યા સારી પેઠે મોટી છે.
વિનયપિટકમાં ભિક્ષુસંઘને માટે એકંદરે ૨૭૭ નિષેધાત્મક નિયમ આપ્યા છે. તેમને “પાતિમાકુખ' કહે છે. તેમાંના બે અનિયત (અનિયમિત) અને છેલ્લા ૭૫ સેખિય, એટલે ખાવા પીવામાં તથા બેલવાચાલવામાં શિષ્ટાચારથી કેમ વર્તવું એ સંબંધી નિયમે, એટલા બાદ કરતાં, બાકીના ૧૫ નિયમોને જ અશોકના સમયના અરસામાં પાતિમાકુખ કહેતા હતા એમ લાગે છે. તે સમય પહેલાં આ બધા નિયમો અસ્તિત્વમાં નહેતા; અને જે નિયમે અસ્તિત્વમાં હતા તેમાં મૂળભૂત નિયમે બાદ કરીને બાકીના નિયમોમાં યોગ્ય ફેરફાર કરવાને સંધને પૂરેપૂરે અધિકાર હતો. પરિનિર્વાણ પામતાં પહેલાં ભગવાન આનંદને કહે છે, “હે આનં. જે સંઘની ઈચ્છા હોય તે મારા પછી સંઘે નાના નાના નિયમ કાઢી નાખવા.” + ૧૦
