________________
૧૪૪
ભગવાન બુદ્ધ
બત્તી પણ નહોતા સળગાવતા. કારણ કે, દાવા પર પતંગિયાં વગેરે જતુઓ આવી પડવાનો સંભવ હતું અને તેમના આ આચારોથી લેકે ટેવાઈ ગયા હતા. કેઈ શ્રમણ પિતાના હાથમાં કોદાળી લઈને ખોદવા માંડે, તે સામાન્ય લોકોના મનને આઘાત થાય એ તદ્દન સ્વાભાવિક હતું. તેમની સાથે વાદવિવાદ કરીને તેમને દૃષ્ટિકોણ બદલવાની ભગવાન બુદ્ધને જરૂર જણાઈ નહિ. તપશ્ચર્યામાં વ્યર્થ સમય નહિ ગુમાવતાં લેકેને ધર્મોપદેશ કરવાનો અને ધ્યાનસમાધિ વડે પિતાના ચિત્તનું દમન કરવાનો વખત તેમને મળે તે સંધનું કાર્ય સરળ થશે એ ભગવાન બુદ્ધ જાણતા હતા; અને તેથી જ જે રૂઢિઓ નિરુપદ્રવી હતી તે સંઘને લાગુ કરવામાં ભગવાનને કશો વાંધો જણાય નહિ.
ભિક્ષુસંઘની સાદાઈ બીજા સંઘમાં ચાલતી તપશ્ચર્યા ભગવાનને બિલકુલ પસંદ નહતી, તેમ છતાંય પિતાના સંઘના ભિક્ષુઓએ ખૂબ સાદાઈથી વર્તવું જોઈએ, એ બાબતમાં ભગવાન ખૂબ સંભાળ રાખતા. ભિક્ષુઓ પરિગ્રહી થાય તે પિતાના પરિગ્રહ સાથે ચારે દિશાઓમાં જઈને પ્રચારકાર્ય કેવી રીતે કરી શકશે? સામગ્નફલસુત્તમાં ભગવાન બુદ્ધ અજાતશત્રુ રાજાને કહે છે,
सेय्यथापि महाराज पक्खी सकुणो येन येनेब डेति सपत्तभारो व डेति । एवमेव महाराज भिक्खु संतुट्ठो होति, कायपरिहारिकेन चीवरेन, कुच्छिपरिहारिकेन पिण्डपातेन । सो येन येनेव पक्कमति समादायेव पक्कमति ।
“હે મહારાજ, જેમ કેઈ પંખી જે દિશામાં ઊડે છે તે દિશામાં પિતાની પાંખો સાચે જ ઊડે છે, તેવી જ રીતે, હે મહારાજ, ભિક્ષુ
શરીરને માટે જરૂરી ચીવર વડે અને પેટને માટે જરૂરી પિંડ વડે -(ભક્ષા વડે ) સંતુષ્ટ થાય છે. તે જે જે દિશામાં જાય છે, તે તે દિશામાં પિતાનો સામાન સાથે લઈને જ જાય છે.'
