________________
݁
ભગવાન બુદ્ધે
“ (૩) આ દુ:ખ છે એમ સમજાયું ત્યારે મને અભિનવ ષ્ટિ મળી. જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયુ, વિદ્યા ઉદ્ભવી, અને આલાક ઉત્પન્ન થયું. શ્મા દુ:ખ જાણવા યાગ્ય છે, એમ મને સમજાયું, ત્યારે મને અભિનવ દષ્ટિ (ઇત્યાદિ).....એ દુ:ખ મેં જાણ્યું, ત્યારે મને (ઇત્યાદિ )........
૧૩૪
“ (ખ) આ દુ:ખ સમુધ્ય આ સત્ય છે એવું મેં જાણ્યું, તે સાન્ય છે એવું મેં જાણ્યું, તેને ત્યાગ કર્યું એવું મેં જાણ્યું, ત્યારે મતે અભિનવ દૃષ્ટિ મળી. ( યાદિ પૂર્વોક્ત )
19
''
· (ગ) આ દુ:ખનિરોધ આ સત્ય છે એવું મેં જાણ્યું, તેને સાક્ષાત્કાર કરવા યેાગ્ય છે એવું મેં જાણ્યું, ત્યારે મને અભિનવ દૃષ્ટિ ( ઇત્યાદિ પૂક્તિ )
“ (ધ) આ દુ:ખનિરોધગામિની પ્રતિપદા નામનું આ સત્ય છે એવું મેં જાણ્યું, તનેા અભ્યાસ કરવા ચેાગ્ય છે એવું મેં જાણ્યું, તેને અભ્યાસ કર્યાં એવું મેં જાણ્યું, ત્યારે મને અભિનવ દિષ્ટ મળી, જ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું, વિદ્યા ઉદ્દભવી અને આલેાક ઉત્પન્ન થયા. જ્યાં સુધી દરેકના ત્રણ પ્રકાર અને કુલ બાર પ્રકારનું આ ચાર આ સત્યો વિષેનું જ્ઞાન મને થયું નહિ, ત્યાં સુધી મને પૂર્ણસંખેાધિ પ્રાપ્ત થઈ નહિ.’ મુદ્દે કરેલા અનેક ઉપદેશ સુત્તપિટકમાં સંગ્રહીત કર્યો છે. પણ તેના ધર્મના આધારભૂત એવા કાઈ ઉપદેશ હાય, તેા તે આ જ છે. એકલા સચ્ચસંયુત્તમાં જ આ ચાર આ સયોને લગતાં એકંદરે ૧૩૧ સુત્તો છે. તે ઉપરાંત ખીજા... નિકાયામાં એને ઉલ્લેખ અનેક વાર આવે છે. યુદ્ધના ખીજા ખધા ઉપદેશો આ ચાર આ સત્યોને અનુસરતા હાવાથી એમનું મહત્ત્વ ધણું મેટું છે.
ઉપરના રૂપાંતરમાં (ક) થી (ધ) સુધી આપેલું લખાણ ફક્ત સચ્ચસંયુત્તના એક સુત્તમાં અને મહાવર્ગમાં મળે છે. તેને ઉલ્લેખ ખીજી જગ્યાએ નથી, તેથી તે પાછળથી દાખલ થયું હશે એવી સબળ શંકા થાય છે. તેમ છતાં એ ચાર આર્ય સત્યોના સ્પષ્ટીકરણમાં તે મદદરૂપ બને તેવું હોવાથી અહીં આપવામાં આવ્યું છે.
