________________
ભગવાન બુદ્ધ
શસ્ત્રગ્રહણથી લાભ શો? છેવટ સુધી લડતાઝઘડતા રહેવું, એ જ! આ સશસ્ત્રપ્રવૃત્તિમાર્ગને કેમળ સ્વભાવના બેધિસત્વને અણગમે ઉત્પન્ન છે અને તેણે શસ્ત્રનિવૃત્તિમાર્ગને સ્વીકાર કર્યો.
સુત્તનિપાતના પમ્બયા સુત્તની શરૂઆતમાં જ નીચેની ગાથાઓ આવે છે –
पब्बज कित्तयिस्लामि, यथा पब्वजि चखुमा, यथा वीमंसमानो सो पब्बजे समरोचयि ॥१॥ संबाधोऽयं धरावासो रजस्लायतनं इति । अब्भोकासो च पब्बज्जा इति दिस्वान पब्बजि ॥२॥
(૧) ચક્ષુબ્બતે પ્રવજ્યા શા માટે લીધી, અને તેને તે કયા વિચારને લીધે ગમી તે કહીને (તેની) પ્રવજ્યાનું હું વર્ણન કરું છું.
(૨) ગૃહસ્થાશ્રમ એટલે સંકડાશ અને કચરાથી ભરેલી જગ્યા અને પ્રવજયા એટલે ખુલ્લી હવા, એમ જાણીને તે પરિવાજક બન્યો.'
આ કથનને મનિઝમનિકાયના મહાસગ્નકસુત્તમાં પણ આધાર મળે છે. ત્યાં ભગવાન કહે છે, “હે અગ્નિવેમ્સન, સંબધિજ્ઞાન થતાં પહેલાં હું બોધિસત્વ હતું ત્યારે જ મને લાગ્યું કે ગૃહસ્થાશ્રમ એ સંકડાશવાળી અને કચરાથી ભરેલી જગ્યા છે. પ્રત્રજ્યા એટલે ખુલ્લી હવા. ગૃહસ્થાશ્રમમાં રહીને અત્યંત પરિપૂર્ણ અને પરિશુદ્ધ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું શક્ય નથી. તેથી મુંડન કરીને અને કાષાય વસ્ત્રો ધારણ કરીને ઘરમાંથી બહાર નીકળી પરિવ્રાજક થવું, એ જ યોગ્ય છે.”
પરંતુ અરિયપરિયેનસુત્તમાં આના કરતાં સહેજ જુદુ કારણ આપ્યું છે. ભગવાન કહે છે, “ ભિક્ષુઓ, સંબધિજ્ઞાન થતાં પહેલાં હું બેધિસત્વ હતો ત્યારે હું પોતે જન્મધ હતો. અને જન્મના ફિરામાં સપડાયેલી ચીજ (પુત્ર, દારા, દાસી, દાસ વગેરે)ની પાછળ પડ્યો હતો. એટલે મારા સુખને આધાર એ ચીજો પર છે એમ મને લાગતું હતું. ) હું પિતે જરાધર્મી, વ્યાધિધર્મી, મરણધર્મી, શોકધમ હતો, ત્યારે જરા, વ્યાધિ, મરણ, શક એ બધાંના ફેરામાં
