________________
ગાતમ એધિસત્ત્વ
(૧) શસ્ત્ર ધારણ ભયંકર લાગ્યું. ( તેથી ) આ લેાકેા કેવી રીતે લડે છે તે જુએ ! મને સંવેગ (વૈરાગ્ય ) પુી રીતે ઉત્પન્ન થયા તે કહું. (૨) અધૂરા પાણીમાં જેમ માછલીએ ટળવળે છે, તેવી જ રીતે એકબીજાના વિરોધ કરીને ટળવળતા લેાકેાને જોઈ ને મારા મનમાં ભય પેડા. (૩) ચારે બાજુએ જગત્ અસાર ભાસવા લાગ્યું, બધી દિશાએ કંપિત થાય છે એમ લાગ્યું અને તેમાં આશ્રયસ્થાન શેાધવા જતાં મને નિ ય એવું સ્થાન દેખાયું નહિ કારણ, બધા જ લેાકા એકખીજાને વિરોધ કરતા દેખાયા અને તેથી હું કંટાળ્યા સહિણી નદીના પાણી માટે શાકયો અને કાલિયા ઝઘડતા હતા; એક વખતે અને પેાતાનાં સૈન્ય સાથે રાહિણી નદી પાસે ગયાં; અને તે સમયે ભગવાન બુદ્ધે અંતે સૈન્યે ની વચ્ચે આવીને આ સુત્તના ઉપદેશ ક એવા ઉલ્લેખ જાતક અદ્નકથામાં અનેક જગ્યાએ આવે છે. પણ આ વાત બંધએસતી લાગતી નથી. શાયોને કાલિયેને ભગવાન બુદ્ધે ઉપદેશ આપ્યા હશે અને તેમના ઝઘડા પણ પતાવ્યા હશે. પણ તે પ્રસંગે આ સુત્તતા ઉપદેશ આપવાનું કારણ જ તું. નથી. પેાતાન વૈરાગ્ય ક્રમ પ્રાપ્ત થયા અને પાતે ધરમાંથી કેમ બહાર નીકળ્યા, એ વાત ભગવાન આ સુત્તમાં કહી રહ્યા છે. રાહિણી નદીનું પાણી કે આવા જ કાઈ નજીવા કારણેા માટે શાકયો અને કાલિયાના ઝધડા થતા હતા. તે પ્રસંગે પાતે શસ્ત્ર લેવું કે નહિ એ સવાલ મેાધિસત્ત્વ આગળ ઊભા થયા હશે. પણ શસ્ત્રોવડે આ ઝઘડા મટાડવા અશકય હતું. શાકયો અને કાલિયેાના ઝડા જબરદસ્તીથી મટાડયા હોત તે તે મત જ નહિ. કારણ કે, તે મટાડનારને ફરી પાડેશના રાજાએ સામે શસ્ત્ર ધારણ કરવું પડયું હેત; અને તેને જીત્યા પછી તેના પાડેાશના રાજાને જીતવાની તેને ફરજ પડી હોત. આ રીતે શસ્ત્રગ્રહણને લીધે ચારે બાજુ વિજય પ્રાપ્ત કરવા અનિવાર્ય થઈ જાત. પણ, એવા વિજય મળ્યા પછી પણ તેને શાંતિ કયાં મળવાની હતી ? સેટ્ટિ ક્રાસન્ન અને બિંબિસારના પુત્ર જ તેમના શત્રુ થયા. તા પછી
33
૩
