________________
૨૧૮ ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ | ભૂત કૃદન્ત-સંસ્કૃત પ્રત્યય તે છે; પ્રાકૃતમાં લૂ લોપાય છે કે તને ૬ થાય છે.
સં. પતિઃ-પ્રા. વઢપો” શુલિત:-પ્રા. ટ્રસગો-હસ્ય” હિં. વૈઠા પુ. એ. વઘટે . બ. વ.
વૈઠી સ્ત્રી. એ. વ. ને બ. વ. પઢો-હસ્યો-વગેરે રૂપમાંથી .ને “ઓ' કાઢી નાખતાં ચું રહે છે તે ત્વરિત ઉચ્ચારેલા રૂમની બરાબર છે. હું આગમ ને ભૂત કૃદન્તના ત પ્રત્યય મળીને રૂત થાય છે, તેમાંથી તુ લોપાઈ ફુગ થાય છે.
હિંદીમાં ડૂત-ડ્રગ ને બદલે ત–૩ આગમ રહિત આવ્યો છે–ા, મારા, ઘેટા.
કાઠિયાવાડી રૂપોમાંથી પણ હું જતો રહ્યો છે-લાગો (લાગ્યો ને બદલે) કેટલાંક ભૂત કૃદન્તનાં રૂપ નીચે પ્રમાણે આવ્યાં છે
ટ-વિદોદઘ-ઝહૂ-લી; વદ-પો-પતિ :-વિરોકીધો
જૂની ગુજરાતીમાં અપભ્રંશની પેઠે ભૂત કૃદન્ત ઈઉ માં પરિણમે છે; જેમકે,
આવિ, ગિઉ, પૂજિઉં (નવું)
ભૂત કૃદન્તનું લવાળું રૂપ-૧ એ શૌરસેની “ પરથી આવ્યો છે; ને સ્ થઈને ર્ થયો છે. મરાઠી, બંગાળી, ને ઉત્કલીમાં એવું લવાળું રૂપ છે.
ગુજ – કરેલો–લી-લું; દેખેલ-લીલું. મરાઠ– –સ્ત્રી–ફર્સ્ટ
केलेला-केलेली-केलेले બંગાળી ને ઉકલી–વિ, રિસ્ટ
મરાઠી, ઉકલી, બંગાળી, બિહારી, ને આસામીસ–એ બાહ્ય પ્રદેશોની ભાષામાં લવાળે કૃદન્ત માલમ પડે છે. એ – પ્રત્યય સ્વાર્ષિક પ્રત્યય છે પરથી થયો છે એમ ડૉ. ગ્રીઅર્સનનું ને ડે. ટેસિટોરિનું માનવું છે. અર્ધ માગધીમાં ૬૮ સ્વાર્ષિક પ્રત્યય લાગી તે પર રૂમ ઉમેરાઈ ડ્રિમ પરથી ભૂત કૃદન્ત થાય
