________________
૧૨૦
ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ
સ્ત્રીલિંગ નામનું બહુવચન માં થી થાય છે, જેમકે, ઇ-વે જડી
વિમાં-ચાં; હિંદીમાં નપુંસક નથી, તેથી મારુંનું માં સ્ત્રીલિંગમાં આવ્યું છે; વિટિયાં-ળોમાં, વઘુમાં, નૌમાં.
મરાઠીમાં સ્વર દીર્ઘ થાય છે, કે “આ પ્રત્યય લાગે છે, કે અન્ય રીતે બહુવચન થાય છે.
વાયો-વાચT; ઘોડા-ઘોડે; માઠ–મઝા; મિત–મિતી; તરવાર–તરવાર–રી; મોત–મોર્ચે; તડેંતીં ; નીમ-વીમા; ઘર નપું. ઘરે; સાદૂ-લાસવ–સાસ્વા; (માંડુંનું શું થયું છે, ઘ, વેર્સ્ટ)
ઉલીમાં બહુવચનને પ્રત્યય એ છે; કુમાર-કુમારે. પરંતુ ત્રીજી વિભક્તિના પ્રત્યય સાથે ગુંચવણ થવાથી માન-“માને ઉમેરવામાં આવ્ય; વર-ઘરમાને; ના-નાઝમાન (નિર્જીવ પદાર્થનાં નામને માન લાગે છે).
બંગાળીમાં અનેક રીતે બહુવચન થાય છે. પ્રત્યય “એરા” કે “રા” છે. નિર્જીવ પદાર્થનાં નામની માફક સજીવ પદાર્થનાં નામમાં પણ બહુવચનના વાચક શબ્દ-ગણ, સમૂહ, વર્ગ, સલ, ગુલ–લા-લિ (નિર્જીવ પદાર્થનાં નામને)-વાપરવાની પ્રથા છે; જેમકે, पुरुष
पुरुषेरा-पुरुषरा राजा
राजारा कुकुर
कुकुरसमूह घोडा
घोडासकल પંજાબીમાં બહુધા એકવચન ને બહુવચનનાં રૂપ સરખાં છે. આકારાન્ત નામનું બહુવચન “એ” થી થાય છે, “આ પ્રત્યય પણ છે; જેમકે, ધી (છોકરી)-ધીમાં. સિંધીમાં અનેક રીત છે. કેટલાક દાખલા નીચે આપ્યા છે:--
વધુ–(વસ્તુ)-વર્થ વાતો (સુથાર)-વાઢા
સેટિ (શેઠ)-સેટિં જેમ હિંદીમાં ને પંજાબીમાં મારું નું માં થયું છે (હિં. વઘુમાં ૫. ધમાં, ૪ [ શબ્દëાં ) તેમ ગુજરાતીમાં પણ “આ” પ્રત્યય બાંગતલ્લાં, ગલ્લાતલ્લામાં જોવામાં આવે છે. વળી ખેડા જિલ્લામાં “ પ્રત્યય બહુવચનમાં ઘણે સામાન્ય છે–ઘરાં, ખેતરાં.
